Edebiyat

Noktalama işaretleri, çeşitleri ve görevleri

Noktalama işaretleri, çeşitleri ve görevleri

Noktalama işaretleri, okumayı ve anlamayı kolaylaştırmak, düşünceleri daha açık ifade etmek, cümleleri doğru aktarmayı sağlamak için kullanılır. Bu nedenle yazarken noktalama işaretlerini yerinde ve doğru kullanmak çok önemlidir. Dilimizde ilk kez Tanzimat döneminde kullanılan noktalama işaretleri, yazının daha kolay anlaşılmasını sağlar. Yazının okunmasını kolaylaştırır ve anlam karışıklığına düşülmesine engel olur. Biz konuşurken cümlede anlatmak istediklerimizi ses tonumuzla açık olarak ortaya koyabiliriz. Nerede duracağımızı nerede vurgu yapacağımızı biliriz. Ancak yazıda bu şekilde bir vurgulama yapamadığımızdan, bunu noktalama işaretleriyle sağlamaya çalışırız.

Noktalama İşaretleri Nedir, Nerelerde Kullanılır?

Noktalama işaretleri cümle çeşitlerini göstermek, aynı değerde olan söz gruplarını ayırmak, bazı duraklama noktalarını göstermek için kullanılır. Noktalama işaretlerini kullanırken yapılan iki önemli hata vardır.

  • Noktalama işaretlerini yerinde kullanmamak.
  • Metni gereksiz noktalama işaretleri ile doldurmak.

Noktalama İşaretleri Çeşitleri ve Anlamları

Nokta .

  • Nokta bitmiş cümlelerin sonunda konur.
  • Kısaltmaların arkasından kullanılır.
  • Sıra gösteren rakamlardan sonrasında “-inci” eki yerine konur.
  • Tarih belirtirken gün, ay ve yılı bildiren rakamlar arasına konur.
  • Saat ve dakika bildiren sayıları birbirinden ayırmak için kullanılır.
  • En az üç basamaklı sayılarda 3. basamaktan sonra ve her üç basamakta bir nokta konur.
  • Matematikte çarpma işareti yerine nokta kullanılabilir.
  • Art arda sıralandıkları için virgülle ya da çizgiyle ayrılan rakamlardan sadece sonuncu rakamın sonuna konur.
  • Bir yazının maddelerini gösteren harf veya rakamlardan sonra konur.
  • Dergi, kitap, makale, deneme vb.’nin künyelerinin sonuna konur.
  • Web sitesi adreslerinde, alan adını “www” ve “uzantısından” ayırmak için kullanılır.

Virgül ,

  • Virgül art arda kullanılan eş görevli sözcükleri yada söz gruplarını ayırmak için konur.
  • Mektuplarda hitapların arkasından konur.
  • Özne fiilden uzaksa, özneden sonrasında kullanılır.
  • Cümlede vurgulu söylenen kelimenin arkasından kullanılır.
  • Cümlede ara söz göreviyle kullanılan açıklayıcı sözlerin başlangıcında ve sonunda kullanılır.
  • Sıralı cümleleri birbirinden ayırmak için konur.
  • Adlaşmış sıfatlar bazen cümlede bir isimden önce gelebilir. Bu durumda anlam karışıklığı olmaması için adlaşmış sıfattan sonra virgül konulur.
  • Seslenme ve hitap belirten kelimelerden sonra virgül konur.
  • Tırnak içine alınmamış alıntı cümlelerinden sonra virgül konulur.
  • Sayıların ondalık kısımlarını belirtmek için virgül kullanılır.
  • Kendisinden sonra gelen cümlenin desteklenmediği ya da onaylandığını belirten “evet, hayır, tamam, başüstüne, haydi, elbette, peki vb” kelimelerden sonra konur.
  • Cümlede özne göreviyle kullanılan “bu, şu ve o” zamirlerinden sonra virgül kullanılır.
  • Makale, dergi, kitap vb. künyelerindeki bilgilerin her biri virgülle ayrılır. Yazarın soyadı adından önce yazılmışsa soyadından sonra virgül konulur.

Noktalı Virgül ;

  • Noktalı virgül öğeleri virgülle ayrılmış cümleleri bağlamak amacıyla konur.
  • Virgülle ayrılmış tür ve grupları birbirinden ayırmak amacıyla konur.

Kesme İşareti ’ 

  • Özel isimlere getirilen iyelik, durum ve bildirme ekleri kesme işaretiyle ayrılır.
  • Kişi isimlerinden sonra gelen saygı ve unvan sözcüklerine getirilen ekler kesme işareti ile ayrılır.
  • Kısaltmalara getirilen ekler kesme işareti ile ayrılır.
  • Belirli bir tarih bildirdiğinde ay ve gün adlarına gelen ekler kesme işareti ile ayrılır. Ay ve gün isimleri kesin bir tarih bildirmediğinde, gelen ekler kesme işareti ile ayrılmaz.
  • Bir kelimede, herhangi bir sebepten dolayı düşürülen heceyi göstermek amacıyla kesme işareti kullanılır.
  •  Bir ek, sayı ya da  harften sonra getirilen ekleri ayırmak için kesme işareti kullanılır

Tırnak İşareti “ ” 

  • Tırnak işareti alıntı sözleri belirtmek amacıyla başına ve sonuna konur.
  • Cümlede vurgulanmak istenen sözler tırnak içine alınır.
  • Cümle içinde geçen yazar ve eser isimleri  tırnak içine alınır. Bunlar tırnak içine alınmadığı zaman eğik yazı ile de gösterilebilir.

Tek Tırnak İşareti ‘ ’

  • Tırnak içine alınan cümlenin içinde, tekrar tırnak içine alınması gereken söz bulunuyorsa bu söz  tek tırnak içinde kullanılır.

İki Nokta ..

  • İki nokta açıklama cümlesinden önce konur.
  • Kendisiyle ilgili örnek verilecek cümlenin sonuna, örneklerden önce iki nokta konur.
  • Tırnak içine alınmış alıntı sözlerden önce kullanılır.
  • Cümle içinde konuşmaya yer verilecekse ondan önce kullanılır.
  • Başkasından aktarılan yazı ya da sözlerde tırnaktan önce iki nokta konur.
  • Kullanım alanı olmamakla birlikte dilimize Arapça ve Farsçadan girmiş kelimelerdeki uzun sesli harfi belirtmek için “uzun harften sonra” konur.
  • Bir yazıda konuşma cümlesinin geleceğini bildiren cümlenin sonuna, konuşma çizgisinden önce konur.
  • Genel ağ adreslerinde kullanılır.
  • Matematikte bölme işaretinin yerine kullanılabilir.
  • Özellikle tiyatro metinlerinde rastladığımız karşılıklı konuşmalarda konuşan kişiyi bildiren sözcükten sonra konulur.

Soru İşareti ?

  • Soru işareti soru anlamı taşıyan cümlelerin sonuna konur.
  • Bilinmeyen tarihleri belirtmek amacıyla kullanılır.
  • İçinde soru sözcüğü veya soru edatı olmadığı halde cümleye soru anlamı katan sözlerden sonra da soru işareti konulur.

Ünlem İşareti !

  • Mutluluk, kaygı, üzüntü, şaşkınlık, heyecan, coşkunluk, korku vb. gibi duygu bildiren sözcük, sözcük grubu veya cümlelerin sonuna ünlem işareti konur.
  • Küçümseme, alay, yerme, kinaye, inanmama gibi ifadeleri göstermek için bu ifadeleri taşıyan cümlenin sonuna yay ayracı (parantez) içinde ünlem kullanılır.
  • Seslenme ve hitap sözlerinden sonra ünlem işareti konur.

Kısa Çizgi –

  • Satıra sığmayan kelimeler bölünürken satır sonuna konur.
  • Bir kelimenin kök, gövde ve eklerini ayırmak için kullanılır. Fiil tabanlarının sonuna eklenerek  “-mek” mastar ekinin yerini tutar. Fiil yapma eklerinin başına ve sonuna konur.
  • Ara sözleri, ara cümleleri, cümle içinde açıklanacak bir detayı belirtmek için söylenecek sözün başına ve sonuna kısa çizgi konur.
  • Sözcükler ya da rakamlar arasındaki ilgiyi, bağlantıyı gösteren ile, ila, …-den …-e, ve” anlamların vermek için bunların arasında kısa çizgi kullanılır.
  • Negatif değerde olan sayıları göstermek için kısa çizgi kullanılır.
  • Matematikte çıkarma işareti olarak kullanılır.
  • Bir sözcüğün hecelerini birbirinden ayırmak için kısa çizgi kullanılır.

Uzun Çizgi —

  • Uzun çizgi konuşma cümlelerinin başına konur.

Parantez (Yay Ayracı) ()

  • Parantez cümle içindeki açıklamalar parantez içinde yazılır.
  • Özellikle tiyatro eserlerinde ve senaryolarda konuşan kişinin içinde bulunduğu durumunu, tavrını, hareketini okuyucunun zihninde canlandıracak sözcükler parantez içine alınır.
  • Bir sözcüğün eş anlamlısı parantez içinde yazılır.
  • Bir yazıdaki alıntı yapılan kısmın hangi yazara hangi esere ait olduğunu göstermek, künyesini belirtmek için parantez kullanılır.
  • Bir kişinin doğum ve ölüm tarihleri parantez içinde yazılır.
  • Bir bilginin doğruluğunun şüpheli olduğunu veya kesin olmadığını belirtmek için kullanılan soru işareti parantez işareti içine alınır.
  • Bir yazının maddelerini gösteren harf veya rakamlardan sonra kapama ayracı olarak konur.
  • Alay veya küçümseme anlamı kazandırmak için kullanılan ünlem işareti parantez içine alınır.

Eğik Çizgi /

  • Tarihlerde; gün, ay ve yılı gösteren rakamları birbirinden ayırmak için eğik çizgi kullanılır.
  • Matematikte bölme işareti yerine eğik çizgi kullanılabilir.
  • Genel web adreslerinde kullanılır.
  • Şiirde dizeler alt alta yazılmak yerine yan yana yazılabilir. Bu durumda dizeleri ayırmak için eğik çizgi kullanılır.
  • Dil bilgisinde yapım ve çekim eklerinin değişik şekillerinin bulunduğunu belirtmek için kullanılır.
  • Adreslerde, ilçe ile şehir ismi arasında ve bina numarası ile kapı numarası arasında eğik çizgi kullanılır.

Köşeli Parantez (Köşeli Ayraç) [ ]

  • Bazen parantez içinde verilen bilgilerin bir kısmının başka parantez içinde yazılması gerektiği durumlar olur. Bu durumda iç içe parantez yazmak yerine en dışta köşeli parantez daha sonra parantez kullanılır.

Üç Nokta …

  • Üç nokta bitmemiş cümlelerin sonuna konur.
  • Argo olduğu için ya da herhangi bir sebepten dolayı yazılması istenmeyen kelimelerin veya bölümlerin yerine kullanılır.
  • Aynı örneklerin sürdüğünü belirtmek amacıyla kullanılır.
  • Bir metinden yapılan alıntılarda, başta, ortada ve sonda atlanan sözcüklerin veya bölümle­rin, yeri üç nokta ile gösterilir.
  • Seslenme bildiren sözcüklerden sonra anlatımı pekiştirmek için konur.
  • Karşılıklı konuşmalarda, yeterli olmayan, eksik bırakılan cevap­larda kullanılır.

Denden İşareti ”

  • Alt alta yazılan aynı sözcük, sözcük grubu veya rakamların tekrar edilmesi yerine denden işareti kullanılabilir. Daha çok bir konunun maddelerini sıralarken kullanabileceğimiz bir noktalama işaretidir.

Arkadaşlarınla paylaşır mısın?

Noktalama işaretleri, çeşitleri ve görevleri hakkındaki aklınıza takılan soruları aşağıdan öğretmen ve öğrencilere sorabilir, Noktalama işaretleri, çeşitleri ve görevleri için bilgi alabilirsiniz..

Noktalama işaretleri, çeşitleri ve görevleri Hakkında 8 yorum:

Reply To Nisanur kaya Yanıtlamaktan Vazgeç!

css.php