Edebiyat

Şiir türleri nelerdir? Şiir türlerinin özellikleri nelerdir?

Şiir türleri nedir?: Şiir türlerini incelemeden önce şiir’in ne anlama geldiğine bir gözatalım.
Şiir; Zengin imgelerle, ritimli sözlerle, seslerin uyumlu kullanımıyla ortaya çıkan yazınsal anlatım biçimi’dir.
Şiir türleri; Zengin imgelerle, ritimli sözlerle, seslerin uyumlu kullanımıyla ortaya çıkan yazınsal anlatım biçiminin türlerini anlatmak için söylenen bir tanımdır.

Şiir türleri nelerdir?

 

  1.  Didaktik şiir
  2.  Satirik şiir
  3.  Dramatik şiir
  4.  Pastoral şiir
  5.  Lirik şiir
  6.  Epik şiir
  7.  Akrostiş şiir

Şiir türlerinin özellikleri nelerdir?

1. Didaktik şiir: Bir şeyler öğretmek ya da bilgi vermek amacıyla yazılan şiirlerdir. Duyguyu değil de düşünceyi konu edinen şiirlerdir. Fabllar didaktik şiir örnekleridir.
Edebiyatımızda didaktik şiirleriyle isim yapmış Mehmet Akif ve Tevfik Fikret vardır. Divan şiirinde de Nâbi hikemi tarzıyla didaktik şiirler yazmıştır.

Örnek:
İnsanlığa dürüst davran
İnsan küçük büyük evran
İnsanlara hakça davran
Koltuk sana bâki değil
(Yunus Emre)

2. Satirik şiir: Kişilerin ve çevredeki nesnelerin gülünç taraflarını ele alarak onları yeren, kötüleyen şiirlere ‘satirik şiir’ denir. Satirik şiirlerin eleştirici bir anlatımı vardır. Bir kişi, olay, durum, iğneleyici sözlerle, alaylı ifadelerle eleştirilir. Satirik şiirlerde didaktik öğeler de vardır. Ancak bilgi vermeyi, bir bilgiyi öğretmeyi amaçlamadığı için bu şiirler, didaktik şiirden ayrı bir tür olarak kabul edilir. Satirik şiirlere Divan edebiyatında “hiciv”, Halk edebiyatında “taşlama “, Yeni Türk edebiyatında ise “yergi” örnek olarak verilebilir. Edebiyatımızda Şeyhî, Bağdatlı Ruhî, Nef’î, Ziya Paşa bu tip manzumelerin güzel örneklerini vermişlerdir.

Örnek:
Söylersin de söz içinde şaşmazsın
Helâli haramı yersin seçmezsin
Nasibin kesilir de sular içmezsin
Akar çaylar senin olsa ne fayda
(Pir Sultan Abdal)

3. Dramatik şiir: Dramatik şiir, Dram türü konuları içeren bir şiir türüdür. Acıklı ya da korkunç bir olayı konu alır. Genellikle konuyu okuyucunun gözünde canlandırabilir. Dramatik şiir, opera için yazılan manzum eserlerde de kullanılır. Edebiyatımızda dramatik şiire fazla örnek yoktur.

Ayrıca anlattığının insanın gözünde gibi canlandırabilen şiirlere de “dramatik şiir” denir. Hayatın trajik, komik, korkunç yanlarını göz önünde canlandıran şiirlerdir. Manzum tiyatro yapıtlarıdır. Genelde acıklı, hüzünlü olaylar anlatılır. Dramatik manzume, karşılıklı manzum olarak konuşmalı eserdir.

Dramatik şiir, tiyatroda kullanılan şiir türüdür. Eski Yunan edebiyatında oyuncuların sahnede söyleyecekleri sözler şiir haline getirilir ve onlara ezberletilirdi. Bu durum dram tiyatro türünün ( 19. yy. ) çıkışına kadar sürer. Bundan sonra tiyatro metinleri düz yazıyla yazılmaya başlanır. Dramatik şiir harekete çevrilebilen şiir türüdür. Başlangıçta trajedi ve kommedi olmak üzere iki tür olan bu şiir türü dramın eklenmesiyle üçe çıkmıştır.

Örnek:
GELİNLİK KIZIN ÖLÜMÜ

Salâ verilirken kalktık kahveden
Kızın babası yanımızda boyu uzun
Zayıf ağzı mırıltılar.
On köylü iki subay bir tezkereci er
Sıralandık ahşap mescidin avlusunda
Aldık cenazeyi sarsmadan iğreti
Ve hafif gözlerimiz yerde
Kayıp bir tayın izini süreriz sanki…

(Melih Cevdet Anday)

4. Pastoral şiir: Çoban ve kır yaşamını, doğa güzelliklerini anlatan şiirlere pastoral şiir denir. Pastoral şiirlerin her türlü süsten, yapmacıklıktan, gösteriş ve söz oyunlarından uzak bir yapısı vardır. Bunlara bukolik şiir (çoban şiiri) de denir.

Pastoral şiirin İki biçimi vardır:

  • İdil: Bir ozanın ya da çobanın ağzından yazılıp kır yaşamının çekiciliğini, güzelliğini anlatan kısa şiirlere denir.
  • Eglog: Birkaç çobanın karşılıklı konuşmaları yoluyla oluşturulan, aşk, kır yaşamı üzerine duygu ve düşüncelerini yansıtan pastoral şiirlere denir. Egloglar bir olay üzerine kurulur. Bu yönden küçük bir piyesi andırır.

Pastoral şiirin kurucusu ve İlk büyük temsilcisi eski Yunan edebiyatında Theokritos, ikinci büyük temsilcisi Latin edebiyatında Virgilius’tur.

Türk edebiyatında doğa ve kır güzelliklerini öven bazı halk şiirleri dışında; pastoral şiir yazılmamıştır. Bu alanda ilk örneği Abdülhak Hamit Tarhan “Sahra” adlı eseriyle vermiştir.

Günümüzde terimsel anlamıyla pastoral şiir yazılmamaktadır. Ancak pastoral şiire özgü köy ve kır yaşamından, bu yaşama yönelik öğeleri içeren şiirleri de pastoral şiir olarak niteliyoruz.

Örnek:

Güzel çoban, bir içim, bir yudum su testinden;
Bugün sıcak yine pek, sanki ortalık yanıyor!
Güzel çocuk, senin olsun hayatım istersen;
Niçin gözüm sana baktıkça böyle yaşlanıyor?
Güzel çoban, ne kadar tatlı söylüyorsun sen;
Yalan da olsa içim doğru söyledin sanıyor!
(Tevfik FİKRET)

5. Lirik şiir: İçten gelen duyguların coşkun bir dille anlatıldığı şiir türüdür. Lirik şiir, akıldan çok hayal gücüne, duygusallığa hitap eder. Divan edebiyatında gazel, şarkı; Halk edebiyatında güzelleme türündeki koşma, semai lirik şiir örnekleridir. Edebiyatımızda lirik şair olarak Divan şiirinde Fuzûli, Nedim’i, Halk şiirinde Yunus Emre, Karacaoğlan’ı, Yahya Kemal ve Ahmet Haşim’i sayabiliriz.

Örnek:

Yeni mektup aldım gül yüzlü yârdan
Gözletme yolları gel deyi yazmış
Sivralan Köyü’nden bizim diyârdan
Dağlar mor menevşe gül deyi yazmış
(Âşık Veysel)

6. Epik şiir: Savaş, kahramanlık ve yiğitlik gibi konuları coşkulu bir anlatımla işleyen şiirlere denir.
Destansı özellikler gösteren şiirlerdir. Kahramanlık, savaş, yiğitlik, konuları işlenir. Okuyanda coşku, yiğitlik duygusu, savaşma arzusu uyandırır. Daha çok, uzun olarak söylenir. Divan edebiyatında kasideler, Halk edebiyatında koçaklama, destan, varsağı türleri de epik özellik gösterir. Tarihimizde birçok şanlı zaferler yaşadığımızdan, epik şiir yönüyle bir hayli zengin bir edebiyatımız vardır.

Örnek:
Tarihin dilinden düşmez bu destan
Nehirler gazidir, dağlar kahraman
Her taşı bir yakut olan bu vatan
Can verme sırrına erenlerindir
(Orhan Şaik Gökyay)

7. Akrostiş şiir: Her mısraın ilk harfi yukarıdan aşağıya doğru okununca bir ismin çıkacağı şekilde yazılmış şiire “akrostiş” denir. Yazması oldukça zor bir şiir türüdür ve şiirlerde çok sık karşılaşamayacağımız bir edebi sanattır. Çünkü her dizenin başındaki harfin / dolayısıyla kelimenin sınırlı oluşu, şiir yazmayı zorlaştırmaktadır.

Akrostiş, bir şiirde dizelerin ilk harflerinin yukarıdan aşağıya doğru sıralandığında anlamlı bir sözcük meydana getirmesidir. Divan edebiyatında akrostişe muvaşşah ya da istihrac denir. Eski Yunan ve Latin edebiyatında akrostiş “üç dize” anlamına gelir.

Akrostiş şiir yazmanın en pratik yolu, önce şiirin konusuna uygun kavram haritası çıkarmaktır. Örneğin konusu aşk olan bir akrostiş şiiri yazmadan önce, hangi çerçevede bu konuyu işleyeceğinize bağlı olarak değişecek olan belli kavramları listelemeniz gerekecektir. Daha sonra bu kavramların alt kavramlarını belirlemek gelir. Son adım ise, bu kavramlar arasından, mantıklı bir birliktelik yaratmaktır. Yani birbirini takip ettiğinde anlamlı bir bütün ortaya çıkaracak kavramlar, dizelerin başına akrostiş kuralına göre getirilmelidir.

Örnek:
Var olan bir sen, bir ben, bir de bu bahar
Elden ne gelir ki ? Güzelsin, gençliğin var.
Dünyada aşkımız ölüm gibi mukaddes.
İnan ki bir daha geri gelmez bu günler,
Âlemde bu andır bize dost esen rüzgâr.
(Cahit Sıtkı Tarancı)

Arkadaşlarınla paylaşır mısın?

Şiir türleri nelerdir? Şiir türlerinin özellikleri nelerdir? hakkındaki aklınıza takılan soruları aşağıdan öğretmen ve öğrencilere sorabilir, Şiir türleri nelerdir? Şiir türlerinin özellikleri nelerdir? için bilgi alabilirsiniz..

Şiir türleri nelerdir? Şiir türlerinin özellikleri nelerdir? Hakkında 6 yorum:

Yorumlarını paylaşır mısın?

css.php