Tarih

Tanzimat fermanı nedir? Nedenleri ve sonuçları nelerdir?

Tanzimat fermanı nedir? Nedenleri ve sonuçları nelerdir?

Tanzimat fermanı nedir?: II. Mahmut’un 1839’da vefatı üzerine yerine oğlu Abdülmecit geçti. Bu sırada Osmanlı Devleti’nin du­rumu hiç iç açıcı değildi. Osmanlı ordusu Nizip’te Mehmet Ali Paşa’ya yenilmiş, donanma Mısır’a götü­rülmüştü. Mısır sorunu bir Avrupa sorunu haline gelmişti. Bu durumda devlet ya Mehmet Ali Paşa’nın eline geçecek, ya da Rusya Hünkâr İskelesi Antlaşması’na göre Osmanlı Devleti’ni himaye altına alacaktı. Abdülmecit, Mustafa Reşit Paşa’yı II. Mahmut zamanında kararlaştırılan Tanzimat Fermanı’nı hazırlamakla görevlendirdi. Tanzimat Fermanı 3 Kasım 1839 tarihinde Gülhane bahçesinde okundu. Bu yüzden “Tanzimat-ı Hayriye Fermanı’na, “Gülhane Hatt-ı Hümayunu” da denilmiştir.

Tanzimat Fermanının İlan Sebepleri

 

  1.  Mısır ve Boğazlar konusunda Avrupalı Devletlerin desteğini kazanmak.
  2.  Avrupalı Devletlerin iç islerine karışmasına engel olmak.
  3.  Devleti ve toplumu demokratik bir yapıya kavuşturma isteği Bu nedenlerden dolayı 3 Kasım 1839 da Tanzimat Fermanı (Gülhane Hattı Hümayunu) ilan edildi.

NOT: Tanzimat Fermanının ilanıyla Osmanlı tarihinde yeni bir dönem açılmış (Tanzimat Devri) ve bu devir 1876’ya kadar devam etmiştir.

Tanzimat Fermanının Özellikleri

  1. Tanzimat Fermanı ANAYASACILIĞA ve DEMOKRASİYE(hukuk devletine, yani hukukun üstünlüğü esasına dayanan devlet anlayışına)geçişin (BATILILAŞMANIN) ilk aşamasıdır.
  2. En önemli özelliği padişahın yetkilerini sınırlandırması ve kanunların her gücün üstünde olduğunun ifade edilmesidir.
  3. Bu fermanın hazırlanmasında halkın bir rolü ve baskısı yoktur. Padişah Abdülmecit, Mustafa Reşid Paşanın telkiniyle Mısır meselesinde Avrupa devletlerinin desteğini kazanmak için bu fermanı ilan etmiştir.

Tanzimat Fermanı’nın Maddeleri

  1. Herkes kanun önünde eşit olacak, her gücün üstünde kanun gücünün olduğu kabul edilecek
  2. Hiç kimse yargılanmadan haksız yere idam edilmeyecektir.
  3. Askere alma ve terhis işlemleri belli kurallara bağlanacaktır.
  4. Müslüman, Hıristiyan ve Musevi bütün halkın, can, mal ve namus güvenliği sağlanacaktır.
  5. Vergiler herkesin gelirine göre toplanacaktır.
  6. Herkes mal ve mülk sahibi olabilecek, isterse satabilecek veya miras bırakabilecek.

Tanzimat Fermanı’nın İçeriği

Yaklaşık üç sayfalık bir metin olan fermanda, devletin bir gerileme döneminde olduğu vurgulanmış, ama yapılacak yeniliklerle ve çıkarılacak yeni yasalarla bu durumdan kurtulunacağı müjdelenmiştir. Daha sonra din ve mezhep ayrımı gözetmeksizin tüm Osmanlı ahalisinin can ve mal güvenliğinin güvence altına alınması gereği, Kur’an ve şeriate dayanarak ilan edilmiştir. Haksız ve dengesiz vergilerin zararından söz edilerek herkesten “emlak ve kudretine göre” vergi alınacağı, asker almanın nüfusla orantılı ve azami dört veya beş sene müddetle sınırlı olacağı, kimsenin yargısız idam edilmeyeceği ve malına el konulmayacağı, özel mülkiyete sınır getirilmeyeceği, Meclis-i Ahkâm-ı Adliye’nin güçlendirileceği, vekillerin serbestçe söz söylemesine sınır getirilmeyeceği, yeni ceza kanunnamesi düzenleneceği, memurun maaşlarının adalete uygun olarak düzenleneceği, rüşvetin güçlü yasalarla önleneceği bildirilmiştir.

Fikir ve yapı bakımından ferman, Fransız Devrimi’nin
İnsan ve Vatandaş Hakları bildirgesinden esinlenmiştir. Osmanlı hukuku tarihinde ilk kez “vatandaşlık” kavramı ve vatandaşlıktan doğan haklar tanımlanmış, bu hakların korunması için yapılması gereken bazı işler sayılmıştır. Buna karşılık ferman, getirdiği yenilikleri Kuran’a ve Şer-i şerife ve Osmanlı Devleti’nin eski töre ve kanunlarına dayandırmaya özen göstermiştir.

Bu ferman sayesinde padişahların yetkileri meclislere ya da kişilere devredilmiştir. Buradaki amaç, iktidarı saraydan alıp bürokrasiye vermek ve devlet yönetiminde merkezileşmeyi sağlamaktı. Fermanda verilen bütün sözlerin tamamen yerine getirilememesine rağmen bu çabalar, çağdaşlaşmaya ve cumhuriyet fikrine önayak olmuştur.

Tanzimat Fermanı’nın Sonuçları

  •  Padişah kendi isteğiyle yetkilerini kısıtlamıştır. Kanun üstünlüğü kabul edilmiştir.
  •  Tanzimat Fermanı, Osmanlı Devleti’nde anayasacılığın başlangıcı kabul edilmiştir.
  •  Kişisel özgürlükler genişletilmiştir.
  •  Bu ferman bir halk hareketi değil, padişahın tek taraflı bazı esasları devlet garantisine alması şeklinde ortaya çıktığından halk tarafından pek anlaşılamamıştır. Fermanın halka anlatılması için Anadolu ve Rumeli’ye bazı memurlar gönderilmiş ve bu şekilde Osmanlı Devleti’nde bir aydın sınıfı doğmuştur.
  •  Aydınların etkisiyle Osmanlı ülkesindeki Batılılaşma çabaları yoğunlaşmıştır.
  •  İnsan hakları konusunda yenilikler yapılmıştır.
  •  Sorunlarını tek başına çözemeyeceğini anlayan Osmanlı Devleti, bu fermanla Avrupa ile dost geçinme amacını gütmüştür. Ferman, Mısır sorunu için İngiltere’nin desteğini alma konusunda amacına ulaşmış ve İngiltere’nin desteğini alan Osmanlı Devleti Mısır Sorununu ve Boğazlar meselesini kendi isteği doğrultusunda çözmüştür.
  •  Bu fermandan sonra da Avrupalılar gayrimüslimlerin haklarını takip ediyor görünerek Osmanlı içişlerine karışmaya devam ettiler. Bu fermanın ilanından sonra Avrupa tipi yeni mahkemeler ve okulların açılması, eğitim ve hukuk alanında ikilik doğmasına neden olmuştur.
  •  Tanzimat Fermanı’yla verilen haklar bir halk hareketi sonucunda değil de padişah tarafından verildiği için Osmanlı ülkesinde batıdakine benzer önemli bazı sosyal gelişmeler yaşanmamıştır.
  •  Tanzimat döneminde hukuk, yönetim, askerlik, eğitim ve kültür alanlarında yenilikler yapılmıştır.

Arkadaşlarınla paylaşır mısın?

Tanzimat fermanı nedir? Nedenleri ve sonuçları nelerdir? hakkındaki aklınıza takılan soruları aşağıdan öğretmen ve öğrencilere sorabilir, Tanzimat fermanı nedir? Nedenleri ve sonuçları nelerdir? için bilgi alabilirsiniz..

Tanzimat fermanı nedir? Nedenleri ve sonuçları nelerdir? Hakkında 4 yorum:

Reply To Filiz Karadağ Yanıtlamaktan Vazgeç!

css.php