Dünyanın yıllık hareketi nedir?: Dünya, güneş çevresindeki dönüşünü 365 gün 6 saatte tamamlar. Buna 1 yıl, harekete ise yıllık hareket denir. Dünya, güneş çevresinde elips şeklindeki yörüngeyi takip ederek döner.

Dünyanın elips şeklindeki yörünge üzerindeki hareketi esnasında güneşe olan uzaklığı sabit değildir. Dünya güneşe yaklaşıp uzaklaşır. Dünyanın güneşe en yakın olduğu 3 Ocak tarihine günberi (perihel), güneşe en uzak olduğu 4 Temmuz tarihine ise günöte (afel) denir. Dünyanın yörünge üzerindeki hareketi sırasında güneşe yaklaştığı dönemlerde hızı artarken, uzaklaştığı dönemlerde hızı azalır.

Dünyanın yıllık hareketinin sonuçları nelerdir?

  • Mevsimler oluşur.
  • Yarımkürede mevsim süreleri farklı olur.
  • Gölge uzunlukları yıl içinde değişir.
  • Gece ve gündüz süreleri de yıl içerisinde değişir.
  • Şubat ayı kısa sürer.
  • Güneş ışınlarının bir noktaya geliş açısı değişir.
  • Sıcaklık yıl içinde değişir.
  • Eylül ekinoksu 2 gün gecikerek 23 Eylül’de gerçekleşir.
  • Güneşin ufukta doğup battığı yer ve zamanı değişir.
  • Muson rüzgârları oluşur.

Dünyanın eksen eğikliği

Dünya’nın elips şeklindeki yörüngesinden geçen düzleme Ekliptik (yörünge) düzlemi, Ekvator’dan geçen düzleme ise Ekvator düzlemi denir. Bu iki düzlem birbiriyle çakışmaz. Çünkü, Dünya’nın ekseni ekliptik düzleme tam dik değildir. Başka bir ifadeyle, Dünya ekseni ile ekliptik düzlemi arasında 66° 33′, Ekvator düzlemi ile ekliptik düzlemi arasında 23° 27′ lık bir açı vardır.

Dünya’nın Güneş etrafındaki hareketinin sonuçlarında sayılanların asıl nedeni, Dünya’nın ekseninin eğik olmasıdır. Buradan, “Dünya’nın Güneş çevresinde dönüşünün sonuçları, eksen eğikliği ile birlikte ortaya çıkar” sonucunu çıkarabiliriz.

Eksen eğikliği olmasaydı

  • (Ekvator düzlemi ile ekliptik üst üste çakışsaydı veya yer ekseni ekliptiği dik olarak kesseydi)
  • Dönenceler ve kutup daireleri oluşmazdı.
  • Güneş ışınları sadece Ekvatora dik gelirdi.
  • Mevsim değişmesi olmazdı. Sürekli aynı mevsim hüküm sürerdi.
  • Aydınlanma dairesi sürekli kutup noktalarına teğet geçerdi.
  • Gece gündüz süreleri birbirine eşit olurdu.
  • Güneşin doğuş-batış konumu ve saati değişmezdi.
  • Kısacası; sürekli ekinoks durumu yaşanırdı.

Eksen eğikliği 23° 27’dan fazla olsaydı (33°)

1. Güneş ışınlarının dik açıyla geldiği saha genişlerdi.
2. Dönenceler 33° ve kutup daireleri 57° enlemlerinden geçerdi.
3. Kutup ve Ekvatoral kuşak genişler Orta kuşak daralırdı.
4. Güneş ışınlarının gelme açıları ve gölge boyları daha fazla değişirdi.
5. Yıllık sıcaklık farkları artardı.
6. Gece ile gündüz arasındaki fark artardı.
7. Ekvatoral Kuşakta sıcaklık değerleri azalırken, Kutup Kuşağında artardı. Orta Kuşakta ise yazlar daha sıcak, kışlar daha soğuk olurdu.
8. Aydınlanma çizgisi daha fazla yer değiştirirdi.

Eksen eğikliği 23° 27’dan az olsaydı (15°)

1. Güneş ışınlarının dik açıyla geldiği saha daralırdı.
2. Dönenceler 15° ve kutup daireleri 75° enlemlerinden geçerdi.
3. Kutup ve Ekvatoral kuşak daralır, Orta kuşak genişlerdi.
4. Güneş ışınlarının gelme açıları ve gölge boyları daha az değişirdi.
5. Yıllık sıcaklık farkları azalırdı.
6. Gece ile gündüz arasındaki fark azalırdı.
7. Ekvatoral Kuşakta sıcaklık değerleri yükselirken, Kutup Kuşağında düşerdi. Orta Kuşakta ise yazlar daha serin, kışlar daha ılık olurdu.
8. Aydınlanma çizgisi daha az yer değiştirirdi

Eksen eğikliği 20° olsaydı

  • Güneş ışınlarının dik geldiği alan daralırdı.
  • Güneş ışınlarının düşme açısında değişim azalacağından, Ekvatoral bölgenin sıcaklık ortalaması artardı.
  • Kutup kuşağı ve tropikal kuşağın alanları daralırken , ılıman kuşak genişlerdi.
  • Yurdumuzda yazlar daha serin, kışlar daha ılık olurdu.
  • Kutup noktalarının sıcaklığı azalırdı.

NOT: Eksen eğikliği kaç derece ise Kutup noktalarına güneş ışınları en fazla o açıyla düşer. Aydınlanma çizgisi daha az yer değiştireceğinden gece ile gündüz arasındaki fark azalırdı.

Eksen eğikliği 40° olsaydı!

  • Dönenceler 40 paralellerinden geçerlerdi
  • Güneş ışınları 40 paralellere dik açılarla gelir. Ülkemizde bunun içinde olduğu için ülkemiz güneş ışınlarını dik açılarla alırdı.
  • Orta kuşak daralır, kutup kuşağı ve sıcak kuşak genişlerdi.
  • Orta kuşak ve kutuplar yazın bugünkünden daha sıcak, kışın ise daha soğuk olurdu. Ekvatoral kuşakta ise ortalama sıcaklık azalırdı.
  • Türkiye yazın daha sıcak kışın daha soğuk olurdu.

Mevsimler ve oluşumu

Mevsimler Güneş’in gün dönümü ve gece gündüz eşitliği noktaları arasından geçişleri arasındaki sürelerdir. Mevsimlerin oluşmasının temel sebebi eksen eğikliği ve Dünya’nın Güneş çevresindeki hareketi (Yıllık Hareket)’dir. Gece ile gündüzü ayıran sınıra Aydınlanma Çemberi adı verilir. Dünya’nın Güneş çevresindeki hareketi sırasında, güneş ışınları farklı enlemlere dik gelirken, aydınlanma dairesi, kutup daireleri ve kutup noktaları arasında yer değiştirir. Aydınlanma dairesi ve güneş ışınlarının geliş açısına bağlı olarak aynı anda farklı yarımkürelerde farklı mevsimler yaşanır. Kuzey Yarımküre yazı yaşarken, Güney Yarımküre kışı yaşamaktadır. Aynı şekilde birinde sonbaharı yaşanırken diğeri de ilkbahar yaşanır. Dünya’nın eksen eğikliği ve yıllık hareketine bağlı olarak dört önemli gün olan ekinoks tarihleri ortaya çıkar.

Ekinoks tarihleri nelerdir? Ekinoks tarihlerinin özellikleri nelerdir?