Felsefe

Karl Marx kimdir? Karl Marx’ın hayatı

Karl Marx kimdir? Karl Marx'ın hayatı

Karl Marx kimdir?: Komünizm’in ilk ve en büyük temsilcilerinden birisi olan Alman filozof ve ekonomistçi. Komünizmin kurucularından olan Karl Marx, 5 Mayıs 1818’de Almanya’nın Trier kentinde doğdu. Babası avukat Hirschel Marx, annesi Henrietta Marx idi. Ailesi Karl henüz bir çocukken Yahudilikten vazgeçip, Protestanlığı seçti. Trier’de klasik eğitimini tamamlamış olan Karl Marx, daha sonra Bonn Üniversitesinde hukuk okudu ama felsefeye olan ilgisi onu bu disiplinden uzak tuttu. Beş yıl boyunca “Aydınların metropolü” Berlin’de yaşadı.

Karl Marx’ın görüşleri

Komünist Manifesto, el yazması. Marksizm, standard felsefi süreçten farklı olarak düşünüşün dışında eylemi de içerir (Marx, praksis ve felsefeyi birleştirerek, Marksizm’i “praksis felsefe” vasfına bürümüştür, buna göre Marksist felsefe düşünüş ve faaliyeti birlikte gerçekleştirir). Ölümünden sonra Lenin, Mao, Stalin ve Troçki gibi liderler Marksizmi çeşitli şekilde yorumlamışlar ve bu yorumların sonucu ortaya koydukları hareketler Leninizm, Maoizm gibi isimlerle adlandırılmıştır.

Karl Marx’ın felsefesi
Marx’ın felsefesinin dayanak noktası insanın doğası ve toplum içindeki yeridir. Hegelci diyalektiğin yardımıyla insan doğasının değişmezliği kavramını reddeder. Burada kastedilen insan doğası, fizyolojik ihtiyaçlar değil insanın toplum içinde yarattığı hareket ve davranış biçimidir. Bunu da “tarihsel süreç” ve “doğa” kavramlarını bir arada ele alarak yapar. Sosyal koşulların davranışı belirlemesi, doğanın insanın davranışını belirlemesinden önce gelir. Ama bu insan doğasının varlığını reddetmez, yabancılaşma teorisi bunun üstüne kurulur. İnsan emeği kaçınılmaz olarak doğal bir kapasite gerektirir ama bu da insan bilincinin aktif rolüne sıkıca bağlıdır:

“ Örümcek, işini dokumacıya benzer şekilde gördüğü gibi, arı da peteğini yapmada pek çok mimarı utandırır. Ne var ki, en kötü mimarı en iyi arıdan ayıran şey, mimarın, yapısını gerçekte kurmadan önce, onu hayalinde kurabilmesidir. „

Kapital, 1. Cilt, Üçüncü kısım, 7. bölüm, 1. Kesim
Marx’ın tarih analizi, tarım toplumlarında toprak ve kürek, sanayi toplumunda madenler ve fabrikalar olarak sayılabilen yani bir malın üretimi için doğrudan gerekli üretici güçler ve bu üretim araçlarını kullanan insanların kurduğu sosyal ve teknolojik ilişkileri tanımlayan üretim ilişkileri arasındaki ayrıma dayanır. Bu ayrım ve bağ üretim biçimini oluşturur. Marx, Avrupa’da üretim biçiminin değişmesiyle birlikte feodalizmden kapitalist üretim biçimine geçildiğini söyler. Marx üretici güçlerin, üretim ilişkilerinden daha önce geldiğini ve daha hızlı değiştiğini söyler. Felsefenin Sefaleti çalışmasında bu durum şöyle yer alır:

“ Toplumsal ilişkiler, üretici güçlere sıkı sıkıya bağlıdırlar. Yeni üretici güçler sağlamak için insanlar kendi üretim biçimlerini değiştirirler; kendi üretim biçimlerini değiştirmek, yaşamlarını kazanma yollarını değiştirmek için de bütün toplumsal ilişkilerini değiştirirler. Yeldeğirmeni size feodal beyli toplumu verir; buharlı değirmen ise, sınai kapitalistli toplumu. ”

Marx toplumdaki sınıfların bu üretim biçimlerine bağlı olarak oluştuğunu söyler. Bir sınıfı oluşturan insanlar kendi istekleri yahut bilinçleriyle bir araya gelmiş değildir. Her sınıfın da kendi çıkarına farklı bir isteği vardır, bu da toplumda çatışmaya yol açar. İnsanlık tarihinin en kalıtımsal özelliği sosyal sınıfların çatışmasıdır:

“ Şimdiye kadarki bütün toplumların tarihi, sınıf savaşımları tarihidir. ”
Marx insanların kendi emek gücü ve bunla olan ilişkisiyle de ilgilenmiştir; yabancılaşma sorunu özellikle Genç Marx’ın ilgilendiği bir alandır. Kapitalist sistemde insan kendi doğasına yabancılaşmasıyla, hem kendi emeğine hem üretim sürecine hem de sosyal ilişkilerine karşı yabancılaşır. Kapital’de yerini daha ayrıntılı biçimde tanımladığı meta fetişizmine bırakır.

Yanlış bilinç de Marksist terminoloji içinde önemli bir yere sahiptir. İdeoloji kavramıyla oldukça yakından bağlantılıdır ve onu olumsuzlar. Üretim araçlarına sahip sınıf, aynı zamanda kendi dünya görüşünü de alt sınıflara pompalar. Böylece proletarya kendi çıkarının nerede olduğunu göremez, düzeni değiştirme şansının olmadığını düşünür. Olayları devrimci bir düşünceden uzak olan din veya insan çerçevesinden görür. Marx, Hegel’in Hukuk Felsefesinin Eleştirisine Katkı’da şöyle der;

“ Dinsel üzüntü, bir ölçüde gerçek üzüntünün dışavurumu ve bir başka ölçüde de gerçek üzüntüye karşı protesto oluyor. Din ezilen insanın içli ezgisini, kalpsiz bir dünyanın sıcaklığını, manevi olanın dışlandığı toplumsal koşulların maneviyatını oluşturuyor. Din, halkın afyonunu oluşturuyor.”

Tarih anlayışı
Marx’ın tarihsel materyalizm kuramı toplumun her zaman temel olarak -üretim ilişkileri ve buna bağlı olarak ekonominin sistemin dinamiği olduğu- maddi koşullara göre belirlendiğini öne sürer. İnsanlar öncelikle “yaşamlarını sürdürmek gayesiyle içmek, yemek, barınmak ve giyinmek” gibi gereksinmeleri karşılamak için ilişkiye girer. Marx ve Engels, Batı toplumlarının gelişmesini ve geleceğini, birbirini takip eden ilk dört döneme ayırır ve beşinci olarak gelecekte yaşanacağını varsaydıkları komünizm dönemini öngörür:

İlkel komünizm: Avcı ve toplayıcı dönemde, paylaşılan mülkiyete ve ilkel demokrasiye dayanan kooperatif aşiretler, kabileler.
Kölelik: Toplumun kabileden şehir devlete geçtiği, köleliğin, özel mülkiyetin ve aristokrasinin doğduğu, tarımın yaygın olduğu dönem.
Feodalizm: Kralın da dahil olduğu aristokrasinin yönetici sınıf haline geldiği, dinin önemli bir yer tuttuğu üçüncü dönem.
Kapitalizm: Burjuva sınıfının yönetici, proletaryanın da ezilen sınıf olduğu, parlamenter demokrasinin yaygın olarak politik sistem olduğu, piyasa ekonomisinin işlediği ve üretim araçlarına ağırlıkla özel mülkiyetin sahip olduğu dönem.
Komünizm: İşçilerin devrim yaparak kapitalistleri kovduğu ve devletsiz, sınıfsız, mülkiyetsiz bir toplumun yarattıkları beşinci dönem.

Politik ekonomi
Marx’a göre, insanın kendi emeğine yabancılaşması (meta fetişizmine dönüşen süreç), kapitalizmin en belirgin niteliğinden biridir. Kapitalizmden önce, Avrupa’da var olan piyasalarda üreticiler ve tüccarlar mal alıp satardı. Kapitalist üretim tarzının gelişmesiyle birlikte emeğin kendisi bir mal (meta) halini almıştır. İnsan artık yaptığı ürünü değil, kendi emek gücünü belirli bir ücret karşılığında anlaşarak satmaktadır. Emek gücü, insanın zanaatçılığından farklılaşarak sistemin devamlılığını sağlayan, tamamıyla alınıp satılabilen bir araç haline gelmiştir. Emek gücünü satmak zorunda olanlara proletarya, bu emek gücünü satın alan, genellikle mülk ve üretim teknolojisine sahip gruba da burjuva denir. Proleterler, kapitalistlerden sayıca ve kaçınılmaz olarak fazladır.

Marx, endüstriyel kapitalistlerin tüccar kapitalistlerden ayrıldığını söyler. Tüccar bir piyasadan bir malı alır ve diğer bir piyasada, piyasadaki arz ve talep kanunlarına bağlı olarak, daha yüksek bir fiyattan satar. Böylece bir arbitraj oluşturur. Öte yandan kapitalistler, üretilen maldan bağımsız olarak emek piyasası ile piyasa arasındaki farklılıktan yararlanır. Marx, her başarılı endüstrinin birim maliyeti girdisi ile birim fiyatı çıkışı arasında fark bulunduğunu söyler. Bu farklılık artı değer olarak adlandırılır ve bu artı değer kaynağını işçinin ürettiği artı emekten alır, bu el konulan artı değer kapitalist kazancın esas bölümünü oluşturur.

Marx ve Engels, Komünist Manifesto’da burjuvanin tarihte daha önceden görülmemiş devrimci bir rol oynadığını söyler, ama bu kapitalist üretim sürecinin yaşayacağı krizleri bütünüyle engelleyebilecek güçte olduklarını göstermez. Teknolojinin sürekli gelişmesi, ekonominin büyümeye endeksli olması ve kârın arttırılması gerekliliği kapitalizmi periyodik krizlere mahkûm eder. Bu büyüme, kriz ve tekrar büyüme süreci sonunda her defasında bir öncekinden daha ciddi bir krize yol açacaktır. Aynı zamanda bu süreçte kapitalist sürekli zenginleşmeye çalışacak, işçi de gittikçe güçsüzleşecektir, çünkü artı değeri oluşturan artı emektir. Sonunda proletarya üretim araçlarına el koyacak ve herkese eşit biçimde dağıtacaktır. Uzlaşmak ihtimali mümkün değildir, çünkü kapitalist sistemde bu uzlaşmanın sınıf farklılığını ortadan kaldırma şansı yoktur. Aksine kapitalistler önceki avantajlı durumunu devam ettirmek için şiddete başvuracaktır. Bu geçiş sürecinde iyi organize olmuş devrimci bir gücün ortaya çıkıp idareyi ele alması gerekir. Marx, Gotha Programı’nın Eleştirisi’nde şöyle yazar:

“ Kapitalist toplum ile komünist toplum arasında, birinden ötekine devrimci dönüşüm dönemi yer alır. Buna da bir siyasal geçiş dönemi tekabül eder ki, burada devlet, proletaryanın devrimci diktatörlüğünden başka bir şey olamaz.”

Marx’ın etkilendikleri
G.W.F. Hegel
Karl Marx üzerinde etkili olanlar kısaca şöyle sıralanabilir:

Hegel diyalektik metodu ve tarih anlayışı, (Alman felsefesi).
Adam Smith ve David Ricardo politik ekonomisi, (İngiliz iktisadı).
Rousseau başta olmak üzere Fransız eşitlikçi ve sosyalist düşüncesi, (Fransız politikası).
Marx tarih ve toplumun bilimsel bir metodla birlikte ele alınması gerektiğine inanır. Marx’ın tarih anlayışı, tarihsel materyalizm olarak tanımlanır Engels ve Lenin de bunu diyalektik materyalizm olarak ele alır, Hegel’in “gerçeklik ve tarihin diyalektik biçimde ele alınması” gerektiği düşüncesinden oldukça etkilenmiştir. Fakat Hegel’in düşüncesi bu diyalektiğin temeline idealizmi oturttuğundan dolayı, Marx tarafından eleştirilmiştir, Engels Ekonomi Politiğin Eleştirisine Katkı’da Marx’a atıfla şöyle yazar:

“ Tarihte bir iç gelişme, zincirleme bir iç bağlantı olduğunu tanıtlamayı deneyen ilk adam Hegel’dir, ve onun tarih felsefesindeki birçok şey, bugün bize ne kadar tuhaf gelirse gelsin, onu izleyenleri, hatta ondan sonra tarih üzerinde genel muhakemeler yürütmeye kalkışanları kendisiyle kıyasladığımızda, temel anlayışının yüce niteliği bugün de hayranlığa layıktır. Phénoménologie’sinde, Estetik’inde, Felsefe Tarihinde, her yere tarihin bu yüce anlayışı girer, ve her yerde konu, tarihsel tarzda, “soyut olarak baş aşağı edilmiş” olsa da, tarih ile belirli ilişkisi içinde incelenir.”

Popüler ifadeyle Marx, baş aşağı duran Hegel’i ayakları üstüne koyar. Marx’ın Hegel’in idealizmini reddetmesinde ve materyalist diyalektiği benimsemesinde Feuerbach da etkili olmuştur. Feuerbach ve arkadaşları, Tanrı’nın insan icadı olduğunu söyler ve diyalektik metodu teolojik boyutundan kopararak dini ve politikayı analiz etmekte kullanır. Marx da bu dünyanın insanlardan herhangi bir “gerçek” şeyi sakladığına katılmaz, aksine din ve idealizm tarihsel ve sosyal olarak insanların kendi gerçek konumlarını açıkça görmesini engeller. Genç Hegelciler’den koptuktan sonra Feuerbach’ı eleştirmiş olsa da, ondan bir ölçüde etkilenmiştir.

Marx, her ne kadar Rousseau’ya nadir göndermelerde bulunsa da, Rousseau özel mülkiyete ciddi biçimde ilk saldırıyı yapan ve eşitlikçi düşünceye katkıda bulunan önemli bir filozoftur ve bu konularda Marx’ın düşüncesini oluşturmasında etki sahibidir. Marx ütopik olarak nitelendirmesine rağmen Charles Fourier ve Saint-Simon gibi sosyalist düşünürlerin görüşlerinin önemini de reddetmez: “Ama bu sosyalist ve komünist yayınlar, eleştirel bir öğe de içerirler. Bunlar mevcut toplumun bütün ilkelerine saldırırlar. Bu yüzden işçi sınıfını aydınlatacak en değerli malzemelerle doludurlar.” (Komünist Manifesto’dan)

Karl Marx’ın ünlü sözleri

 

  • Metalaɾ dünyası büyüdükçe insanlaɾ dünyası küçülüɾ. / Karl Marx
  • Toplumun kɑlɑbɑlıklɑrı ve onlɑr gibi düşünenler benim kitɑbımı okumɑsınlɑr; hem ben, onɑ hiç el sürmemelerini ɑlışkɑnlıklɑrınɑ uyɑrɑk eserimi yɑnlış ɑnlɑmɑlɑrınɑ yeğ tutɑrım. / Karl Marx
  • Kitaplaɾım, onlaɾı yazaɾken içtiğim tütünün bile paɾasını kaɾşılamadı. / Karl Marx
  • Lɑnetlenmeyi göze ɑlmɑyɑn bir insɑn hiçbir şey yɑpɑmɑz. / Karl Marx
  • Kapitalizm gölgesini satamadığı ağacı keseɾ. / Karl Marx
  • Toplumlaɾ üstesinden gelemeyecekleɾi soɾunlaɾı gündeme getiɾmezleɾ. / Karl Marx
  • İnsanlaɾ taɾihleɾini kendileɾi yapaɾlaɾ, ama onu seɾbestçe kendi seçtikleɾi paɾçalaɾı biɾ aɾaya getiɾeɾek değil, dolaysızca önleɾinde bulduklaɾı, geçmişten devɾeden veɾili koşullaɾda yapaɾlaɾ. Tüm göçüp gitmiş kuşaklaɾın oluştuɾduğu gelenek, yaşayanlaɾın beyinleɾine biɾ kabus gibi çökeɾ. / Karl Marx
  • Anlatılan senin hikayendiɾ. / Karl Marx
  • Eğeɾ dış göɾünüş ve şeyleɾin özü aynı olsaydı, o zaman bilime geɾek kalmazdı. / Karl Marx
  • Yɑşɑmı belirleyen bilinç değil, ɑmɑ bilinci belirleyen yɑşɑmdır. / Karl Marx
  • Mɑdem ki insɑnı biçimlendiren yɑşɑdığı koşullɑr; koşullɑr en insɑnı şekilde biçimlenmelidir. / Karl Marx
  • Açıklanması geɾeken ya da taɾihi biɾ süɾecin sonucu olan şey, canlı ve etkin insanın doğa ile metabolik alışveɾişinin ve dolayısıyla doğayı mülk edinişinin doğal, inoɾganik koşullaɾıyla biɾliği değil, etkin insanla bu insanın vaɾoluşunun koşullaɾının biɾbiɾinden ayɾılmasıdıɾ; ve bu ayɾılış tam anlamıyla ilk kez ücɾetli emekle seɾmayenin ilişkisinde kendisini oɾtaya koymuştuɾ. / Karl Marx
  • Cimɾi aklını kaçıɾmış biɾ kapitalisttiɾ, kapitalist ise aklı başında biɾ cimɾi. / Karl Marx
  • Dünyɑyı ɑnlɑmɑk yetmez, onu değiştirmek gerekir. / Karl Marx
  • İşe fiilen bɑşlɑr bɑşlɑmɑz, ɑrtık, emeği onun olmɑktɑn çıkmıştır ve bunun için de bu emeğin şimdi işçi tɑrɑfındɑn sɑtılmɑsı sözkonusu olɑmɑz. / Karl Marx
  • Aşacağımız son kapitalist,muhtemelen bize asma halatını satan kişi olacaktıɾ. / Karl Marx
  • Dünyɑnın kurtuluşu sosyɑlizmdedir. / Karl Marx
  • Filozoflɑr dünyɑyı yɑlnızcɑ çeşitli biçimlerde yorumlɑmışlɑrdır; oysɑ sorun onu değiştirmektir. / Karl Marx
  • İnsɑnlɑrın vɑrlığını belirleyen onlɑrın bilinçleri değildir; tersine insɑnlɑrın bilinçlerini belirleyen onlɑrın vɑrlıklɑrıdır. / Karl Marx
  • Göɾünen, geɾçek olsaydı bilime geɾek kalmazdı. / Karl Marx

Karl Marx’ın Eserleri

  • 1844 Elyazmaları (1844)
  • Kutsal Aile (1845)
  • Feuerbach Üzerine Tezler (1845)
  • Alman İdeolojisi (1845-1846)
  • Felsefenin Sefaleti (1847)
  • Komünist Manifesto (1847-1848)
  • Ücretli Emek ve Sermaye (1848-1849)
  • Fransa’da Sınıf Savaşımları (1850)
  • Louis Bonaparte’in 18 Brumaire’i (1852)
  • Grundrisse (1857-1858) (Marx’ın Ekonomi Politiğin Eleştirisine Katkı ve daha sonra Kapital’i oluşturacak ön çalışmalarını ve taslak notlarını içeren defterlerinden oluşan bu eser ilk kez 1939 yılında yayımlanmıştır)
  • Ekonomi Politiğin Eleştirisine Katkı (1859)
  • Artı-Değer Teorileri (1862-1863) (Yine Marx’ın el yazmalarından oluşan ve Kapital’in dördüncü cildi diyebileceğimiz bu eser 1905-1910 yıllarında Kautsky tarafından yayımlanmıştır)
  • Das Kapital I. cilt (1867) (ikinci cilt 1885’te ve üçüncü cilt 1894’de Marx’ın taslaklarına uygun olarak onun ölümünden sonra Engels tarafından düzenlenerek yayımlanmıştır)
  • Fransa’da İç Savaş (1871)
  • Gotha Programı’nın Eleştirisi (1875)

Arkadaşlarınla paylaşır mısın?

Karl Marx kimdir? Karl Marx’ın hayatı hakkındaki aklınıza takılan soruları aşağıdan öğretmen ve öğrencilere sorabilir, Karl Marx kimdir? Karl Marx’ın hayatı için bilgi alabilirsiniz..

Yorumlarını paylaşır mısın?

css.php