Madde Nedir?
Uzayda yer kaplayan ve duyularla algılanabilen nesne. Maddelerin temel yapı taşı atomlardır. Bütün maddeler bazı ortak özellikler taşır. Örneğin her madde, uzayda bir yer kaplar; buna hacim denir. Yine her madde etki alanı sonsuz olan bir kütle çekimi etkisi yaratır. Bu etkiyle öteki maddeleri kendisine çeker. Bu çekim etkisinin büyüklüğü, maddenin kütlesiyle doğru orantılıdır. Büyük kütleli maddelerin kütle çekim etkisi büyük olur. Bunun yanında bütün maddeler bir “eylemsizlik” barındırır. Bir başka deyişle mevcut konumunu (durma hâlini ya da hareketini) koruma eğilimindedir. Bu eylemsizliğin büyüklüğü de yine maddenin kütlesiyle orantılıdır. Büyük kütleli maddeleri durur konumlarından harekete geçirmek ya da hareketlerini değiştirmek daha zordur.

Albert Einstein`ın geliştirdiği özel görelilik kuramına göre madde ve enerji birbirlerine dönüşebilir. Örneğin bir atom bombası patladığında ya da nükleer elektrik santrallerinde radyoaktif maddelerin tepkimeye girmesi sırasında madde enerjiye dönüşür. Maddelerin bir başka maddeye dönüşmeksizin gözlenebilen ve ölçülebilen kimi fiziksel özellikleri vardır. Bunlar; renk, koku, tat, çözünürlük, sertlik, hacim, kütle, ısı ve elektrik iletkenliği, öz kütle, genleşme, esneklik, erime noktası ve kaynama noktası gibi özelliklerdir. Bunların yanında maddelerin bir de kimyasal özellikleri bulunur. Maddelerin başka maddelerle kimyasal tepkimeye girip yeni maddeler oluşturma kapasitesi ya da yanıcılığı gibi özellikler kimyasal özelliklerdendir. Ayrıca maddelerin radyoaktif özellikleri de vardır; kimi maddeler kendiliğinden ışın yayar. Bu tür maddelere radyoaktif maddeler denir.

Maddenin katı, sıvı ve gaz halleri

1. Maddenin Sıvı Hali: Maddenin sıvı hali, katı ile gaz arasındaki haldir. Sıvı haldeki maddelerin hacimleri vardır ancak şekilleri yoktur. Akışkan oldukları için bulundukları kabın şeklini alırlar. Sıvı maddelerin hepsi akışkandır fakat yoğunlukları farklılık gösterebildiği için akışkanlıkları aynı oranda değildir. Katı halde bulunan bir madde ısı enerjisi ile sıvı hale dönüştürebilir. Bu değişim fizikseldir. Sıvı haldeki maddelere süt, su, alkol, cıva örnekleri verilebilir.

2. Maddenin Katı Hali: Katı halde bulunan maddelerin hem belli bir hacimleri hem de şekilleri vardır. Katı maddelerde bulunan atom ve moleküller arasında boşluk çok azdır. Her katı maddenin bir şekli vardır ve bu şekil dışarıdan bir etki olmadıkça değişmez. Maddenin katı hali, fiziksel haller içindeki en düzenli haldir. Katı hâldeki maddelere taş, tahta, masa, demir örnek verilebilir.

3. Maddenin Gaz Hali: Gaz halinde bulunan maddelerin belli bir hacim ve şekilleri yoktur. Maddenin tanecikleri serbestçe ve birbirlerinden bağımsız olarak sürekli hareket eder. Taneciklerin arasındaki boşluğun çok fazla olması sebebiyle gaz haldeki maddeler kolaylıkla sıkıştırılabilir. Bu sıkıştırma ile de gaz halinden sıvı hale geçebilir. Gaz halindeki maddeler bulundukları maddeleri tamamen doldurur. Ayrıca gaz halindeki maddeler sıkıştırılabilir. Gaz halindeki maddelere hava, parfüm ve doğal gaz örnek olarak verilebilir.

Karışım nedir? Karışımın özellikleri nelerdir?

Birden fazla maddenin her türlü oranda (rastgele oranlarla) bir araya gelerek, kimyasal özelliklerini kaybetmeden oluşturdukları maddeye karışım denir. Karışımda maddeler fiziksel özelliklerini kaybedebilirler. Karışımlar

a. Homojen karışım: Özellikleri her yerde aynı olan karışımlara denir. (Çözeltiler, alaşımlar, gaz karışımları v.s.) b. Heterojen Karışım: Özellikleri her yerde aynı olmayan karışımlara denir.

  • Süspansiyon: Katı + Sıvı heterojen karışımlarının özel adıdır. Bir katının sıvı içinde çözünmeden asılı kalmasına denir. Tebeşir tozu + Su karışımı gibi.
  • Emülsiyon: Sıvı + Sıvı heterojen karışımlarının özel adıdır. Zeytin yağı + Su karışımı gibi.

Karışımın Özellikleri

  • Karışımlarda maddeler kendi özelliklerini korurlar.
  • Karışımlar fiziksel yollarla bileşenlerine ayrılabilirler.
  • Erime ve kaynama noktaları sabit değildir.
  • Homojen ya da heterojen olabilirler.
  • Yapısında en az iki cins vardır.
  • Saf değildirler.
  • Formülleri yoktur.
  • Maddeler belirli oranlarda birleşmezler

Maddenin ayırt edici özellikleri nelerdir?
Aynı şartlarda miktara bağlı olmayan yalnızca o maddeye ait olan özelliklere ayırt edici özellikler denir.

  1. Özkütle (yoğunluk): Bir maddenin birim hacimdeki kütlesine yoğunluk denir.
    yoğunluk=kütle/hacim, d=m/v (gr/cm³,gr/lt)
    Bir maddenin kütlesiyle hacmi doğru orantılı olarak değişir. Sabit şarlarda yoğunluk her üç fiziksel hal için de ayırt edici özelliktir. Katı ve sıvılarda sıcaklıkla azda olsa bir genleşme olacağından yoğunlukları sıcaklık artışıyla biraz düşer. Gazlarda, esnek bir kapta ısıtılan gazın hacmi büyük oranda artacağından yoğunluğu azalır. Kapalı bir kapta ısıtılan bir gazın yoğunluğu sıcaklık değişiminden etkilenmez. Çünkü hacim sabittir. Sabit sıcaklıkta basınç arttıkça yoğunlukta artar çünkü basınç artışı hacim küçülmesine neden olur.
  2. Erime ve donma noktası: Katı maddelerin ısıtıldığında sıvı hâle geçtiği sıcaklığa erime; sıvıların sıvı halden katı hale geçtiği andaki sıcaklığa donma sıcaklığı denir. Katı ve sıvılar için ayırt edicidir.
  3. Kaynama noktası: Isıtılan sıvı moleküllerinin gaz haline geçmesinde buharlaşma, kaynamaya başladığı sacaklığa ise kaynama noktası denir. Sıvılar her ortamda buharlaşabilirler. Yoğunlaşma noktası ile kaynama noktası birbirine eşittir. Bir sıvının kaynama noktası, o sıvının buhar basıncının dış atmosfer basıncına eşit olduğu sıcaklıktır. Kaynama noktası sıvı miktarına bağlı değildir. Sıvılar için kaynama noktası, gazlar içinse yoğunlaşma noktası ayırt edici özelliktir. Kaynama noktası farklılığını tespit etmek için dış basıncın sabit alınması gerekir.
  4. Çözünürlük: Doymuş çözeltideki 100 gram suda çözünmüş olan madde miktarı, o maddenin o sıcaklıktaki çözünürlüğüdür. Çözünürlük, çözücünün cinsine, çözünenin cinsine, sıcaklık, basınç ve ortak iyonun varlığına bağlıdır. Sıcaklığın değiştirilmesi maddelerin çözünürlüğünü değiştirir. Genellikle sıcaklığın artırılması ile katılarda çözünürlük artarken gazlarda azalır. Katı-sıvı-gazlar için ortak ayırt edici bir özelliktir.
  5. Esneklik: Esneklik yalnızca katılar için ayırt edici bir özelliktir. Sıvı ve gazların esnekliği söz konusu değildir.
  6. İletkenlik: İletkenlik bir maddenin ısı ve elektriği iletip iletmemesi olayıdır. Katı ve sıvılarda ayırt edici bir özelliktir. Gazlarda ise değildir. Demir, bakır, grafit, lehim gibi maddeler elektriği iyi ilettiği halde; elmas, hava, saf su, plastik gibi maddeler iyi iletmezler. Onun için iletkenlik katı ve sıvılarda ayırt edicidir.
  7. Genleşme: Isıtılan cisimlerin, boyunda, yüzeyinde veya hacmindeki değişmedir. Genleşme katı ve sıvılar için ayırt edici bir özelliktir. Her katı ve sıvının farklı bir genleşme katsayısı vardır. Aynı şartlarda eşit hacimdeki iki gaz örneği özdeş ısıtıcılarda aynı sürede ısıtıldıklarında hacimleri eşit miktarda artar. Bütün gazların genleşme katsayısı aynıdır ve bu sebepten gazlar için ayırt edici bir özellik değildir.