Nem nedir?: Yeryüzündeki Su kütlelerinden buharlaşan su atmosferin nemlenmesine yol açar. Atmosferdeki su buharına Hava nemliliği de denir. Önemli bir Sıcaklık etmeni olan atmosferdeki su buharının miktarı, yere ve zamana göre değişir. Atmosferde nemliliğin dağılışını etkileyen etmenler.

Mutlak Nem: 1 m³ hava içinde bulunan nemin gr olarak ağırlığına mutlak nem denir. Su buharının miktarı hacim itibariyle hiçbir zaman havanın % 4’ünü aşmaz.

Mutlak nemde etkili faktörler

a) Buharlaşma Yüzeyi

Buharlaşma yüzeylerinden (okyanus, deniz, akarsu, göl, buzul ve bitki örtüsü gibi) uzaklaştıkça mutlak nem azalır. Örnek; deniz kıyısından kara içlerine, ormanlık alandan ormansız alana gidildikçe mutlak nem azalır.

b) Sıcaklık: Sıcaklık arttıkça buharlaşma artacağından, genellikle mutlak nem de artar. Örnek; Ekvatordan kutuplara doğru mutlak nem azalır. Ayrıca yazdan kışa, gündüzden geceye geçildiğinde mutlak nem azalır.

Uyarı! Sıcaklık arttıkça her zaman mutlak nem artmayabilir. Ama sıcak denizlere yaklaştıkça mutlak nem her zaman artar. Mutlak nem Ekvator çevresindeki denizler üzerinde çok fazla iken , dönenceler çevresindeki çöl alanlarında çok azdır.

c) Rüzgarların Esme Yönü: Denizden gelen rüzgarlar mutlak nemi artırırlar.

d) Okyanus Akıntıları: Sıcak su akıntılarının etkili olduğu yerlerde mutlak nem fazladır.

Maksimum Nem (Doyma Miktarı): 1 m3 havanın belli bir sıcaklıkta taşıyabileceği nemin gram olarak ağırlığıdır. Hava kütleleri ısındıkça genleşip hacimleri artar. Bu nedenle nem alma ve taşıma kapasiteleri de artar. Eğer hava taşıyabileceği kadar nem alırsa doyma noktasına ulaşır ve doymuş hava adını alır.
Örneğin:
20 °C sıcaklığa sahip bir hava kütlesinin taşıyabileceği nem miktarı 17,32 gr/m3’tür. Bu hava kütlesinin sıcaklığı 30 °C’ye yükseldiğinde havanın hacmi genişleyeceği için taşıyabileceği nem miktarı da artar ve doyma noktası 30,4 gr/m3’e yükselir. Bu nedenle hava kütlesinin doyması için aradaki fark (13.08 gr) kadar nem yüklenmesi gerekir.

Uyarı: Hava kütleleri, genellikle doyma noktasının üzerinde nem taşıyamaz.

Bağıl Nem: Belli bir sıcaklıkta bulunan su buharı miktarının, havanın o sıcaklıkta taşıyabileceği maksimum su buharı miktarına bağıl nem ya da oransal nem denir. Bağıl nem havanın neme doymuşluk noktasını gösterir. Havadaki bağıl nemi, hava içindeki mutlak nem miktarının artması ya da havanın soğuması sonucu maksimum nem miktarının azalmasıyla artar. Bu durumda buharlaşma azalır, bulutluluk artar ve bir süre sonra hava doyma noktasına ulaşınca yağış başlar.

NOT: Bağıl nemle havanın sıcaklığı ters orantılıdır.

Bağıl Nemi Artıran Etkenler

Bağıl nem mutlak nemin artması ya da hava sıcaklığının azalması nedeniyle artar.
1) Mutlak Nemin Artması: Mutlak nem bakımından fakir, diğer bir deyişle doyma açığı bulunan bir hava kütlesi denizler üzerinden geçerken buharlaşma yolu ile ya da mutlak nemi kendisinden daha çok (doyma noktasına yakın) olan bir hava kütlesi ile karşılaştığında karışma yolu ile mutlak nem bakımından zengin hale gelir. Hava kütlesinin sıcaklığı değişmeden nem kazandığı için bağıl nemi de artar.
2) Hava Sıcaklığının Azalması: Hava kütlesi kendisinden daha soğuk bir hava ile karşılaştığında ya da soğuk bir zemin üzerinden geçtiğinde sıcaklığı düşer. Böylece nem miktarı değişmeden sıcaklığı düşen hava kütlesinin bağıl nemi artar.

Mutlak Nem, Maksimum Nem ve Bağıl Nem İlişkisi
Bir yerdeki yağış oluşumu mutlak nem (var olan nem) ile maksimum nem (doyma noktası) arasındaki ilişkiye bağlıdır. Yağış oluşumu için havanın nem yüklenerek doyma noktasına ulaşması ve bağıl neminin % 100 olması gerekir.

Mutlak, maximum ve bağıl nem ilişkisi 
Mutlak Nem (Varolan Nem) = Maksimum Nem (Doyma Miktarı) à Bağıl Nem = %100 Hava neme doymuştur.
Mutlak Nem (Varolan Nem) > Maksimum Nem (Doyma Miktarı) à Bağıl Nem > %100 Havada nem fazlası bulunur. Bu fazlalık yoğunlaşarak yağış biçiminde yeryüzüne döner.
Mutlak Nem (Varolan Nem) < Maksimum Nem (Doyma Miktarı) à Bağıl Nem < %100 Havada doyma açığı yani nem açığı bulunur. Nem açığının kapanması için hava sıcaklığının azalması ya da havanın nem yüklenmesi gerekir.

UYARI: Soğuk bölgelerde havanın doyma miktarı düşük olduğu için bu bölgelerde bağıl nem yüksektir. Çöl bölgelerinde ise havanın doyma miktarı yüksek olduğu için, hava kütlesi soğuk bölgelerden daha çok mutlak nem içerse bile bağıl nem miktarı düşüktür.

Yağış nedir?
Yoğunlaşma: Havadaki nemin soğuma sonucunda katı ya da sıvı hale geçmesi olayıdır. Yoğuşma da denir.

Yoğunlaşan su buharının yeryüzüne düşmesi olayına yağış denir. Pluviometre denilen aletle ölçülür.

Yoğunlaşma ve yağışın meydana gelmesi havanın nem bakımından doyma noktasını aşmasına bağlıdır. Havadaki bağıl nemin %100’e ulaştığı noktaya doyma noktası denir. Doyma noktasına ulaşınca hava su buharının fazlasını taşıyamaz. Fazla olan su buharı katı ya da sıvı olarak yeryüzüne düşer.

Sis ve Bulut
Hava kütlesinin yeryüzüne dokunan bölümlerinin soğuması sonucu sis oluşur. Sisler genellikle durgun ve kararlı hava kütleleri içindeki yoğunlaşmış su taneciklerinin asılı bir biçimde havada kaldığı ortamdır. Nemli hava kütlesinin sıcak yerlerden soğuk yerlere geçmesiyle sisler oluşur. Sis yerle temas halinde olan buluttur.

Havada asılı halde bulunan su taneciklerinin oluşturduğu kümeye bulut denir.

Bulutluluk nefometre ile ölçülür.

Yüksekliklerine Göre Bulutlar
1.Alçak Bulutlar (Stratüsler): Yeryüzünden 3 bin metre yüksekliğe kadar olan bulutlardır. Genelde koyu renklidir. Sağanak olmayan yağışlar bu bulutlar tarafından oluşur. Kar yağışlarına da neden olurlar. Yoğuşma, hızlı ve kısa sürede olursa küme şekilli, yoğun yağış bırakan bulutlar oluşur. Eğer yoğuşma yavaş ve uzun sürede olursa tabaka şekilli ve uzun süren çisenti şeklinde yağış bırakan bulutlar oluşur.

2.Orta Bulutlar (Kümülüsler): 3 bin ile 7 bin metre yükseklikleri arasında yer alırlar. Alt kısımları genellikle düz ve siyahtır. Genellikle beyaz renktedirler. Kümeler biçimindedir. Dolu ve sağanak yağışlar bu bulutlardan oluşur.

3.Yüksek Bulutlar (Sirüsler): 7 bin metreden daha yüksekte, büyük bir bölümü seyrek buz iğneciklerinden oluşmuş, saydam tüy gibi bulutlardır. Yağış getirmezler.