Bitki örtüsü nedir?: Bitki örtüsü denildiği zaman, bir yerde doğal olarak yetişen bitkilerin oluşturduğu topluluklar akla gelir. Orman, bozkır, çayır, maki gibi. Bitkiler yetişebilmek için besin maddesi, su ve sıcaklığa ihtiyaç duyar. Bu özellikler bakımından yeryüzündeki ortam şartları, büyük farklılıklar gösterir. Bazı yerlerde çok uygun özellikler bulunurken bazı yerler son derece olumsuz şartlara sahiptir. Onun için yeryüzünde, bitki örtüsü yönünden çok fakir alanlar olduğu gibi son derece zengin bölgeler de bulunmaktadır.
1. İklimin Etkisi
Yeryüzünde bitkilerin dağılışında en önemli faktör iklim koşullarıdır. iklim elemanlarından sıcaklık ve yağış bitkilerin yetişmesinde ve farklılık göstermesinde belirleyicidir. Her bitki türünün yetişmesi belli bir sıcaklığa bağlıdır. Bu sıcaklık değerinin bitkinin ihtiyacından düşük yada yüksek olması bitkinin yetişmesini engeller. Ekvator’a yakın yerlerde sıcaklıkların yüksek olması geniş yapraklı ormanları oluştururken, orta enlemler de karışık ormanların, kutuplara yakın yerlerde ise iğne yapraklı ormanların görülmesi sıcaklığın bitki dağılışı üzerindeki etkisine örnektir. Sıcaklık bitki örtüsünün yetişebileceği üst sınırı da belirler. Ekvatordan kutuplara doğru sıcaklığın azalması, ormanların yetişebileceği üst sınırın farklılaşmasına yol açar. Sonuç olarak sıcaklığın ve yağışın çok olduğu bölgelerde bitki örtüsü gürleşirken, soğuk ve kurak bölgelerde bitki örtüsü seyrek ve cılız olur orman örtüsü yerinin otsu bitkilere bırakır.
2. Yer Şekillerinin Etkisi
Bitki örtüsünün yetişmesinde yükseklik ve bakı özellikleri de etkili olmaktadır. Yükselti arttıkça sıcaklık azalmakta, belli bir yükseltiden sonra yağış miktarı da düşmektedir. Bu yüzden bir dağ yamacı boyunca farklı özellikte olan ormanlar kuşaklar halinde yükselir. Doğal olarak ülkemizin % 70’inin ormanlarla kaplı olması gerekirdi.Ancak insanların çeşitli amaçlarla ormanları tahrip etmeleri sonucu, ormanlarımız günümüzde ülkenin ancak % 25’ini kaplamaktadır. Ülkemiz, bitki türü bakımından Dünya’nın en zengin ülkeleri arasındadır. Ancak bitki örtüsü bakımından zengin sayılmaz. Çünkü ülkemizin doğal bitki örtüsü uzun zamandan beri tahrip edilmektedir. Bitkilerin toprak, su ve sıcaklık ihtiyaçları birbirinden farklıdır. Onun için yetişme şartları aynı olan bitkiler, belirli yerlerde toplanmışlardır. Böylece bitki toplulukları ortaya çıkmıştır.
Bitki dağılışında yer şekillerinin etkisini 3 başlık altında ele alabiliriz.
Yükselti; Sıcaklık yükseldikçe her 200 metrede 1 derece azalmaktadır. Yani yükseklere çıkıldıkça sıcaklık azalır. Sıcaklığın azalmasına bağlı olarak bir dağ yamacı boyunca bitki örtüsünün dağılışı da değişecektir. Yükselti arttıkça sırasıyla; geniş yapraklı, karışık yapraklı, iğne yapraklı ormanlar ve dağ çayırlarına rastlanır. Yüksek dağların zirvelerine doğru bitki örtüsü tamamen ortadan kalkabilir. Sadece sıcaklık değil nem ve yağış koşulları da yükseltiye göre farklılık gösterir.
Bakı; Bakı dağların güneşe bakan yamaçlarına verilen isimdir. Dönenceler içinde çok önemli olmasa da Türkiye gibi dönenceler dışında olan ülkeler için bakı koşulları bitki dağılışını etkileyen faktörlerden biridir. KYK’de güneye, GYK’de kuzeye bakan yamaçlar bakı yönüdür. Türkiye’nin Kuzey Yarım Kürede oluşu dağların güneye bakan yamaçlarının daha sıcak olmasına sebep olur. Doğal olarak dağların güneye bakan yamaçları ile kuzeye bakan yamaçlarında yetişen bitkiler, bu bitkilerin yetiştiği yükselti değerleri de farklılık gösterir.
Dağların Uzanışı; Dağların denize paralel veya dik uzanması bitki dağılışını etkiler. Paralel uzanması durumunda dağın denize bakan yamacı daha fazla yağış alırken, iç kesimlere bakan tarafları daha kurak olur. Yağışın fazla olduğu kıyı tarafında orman örtüsü gelişebilirken, iç kesimlere bakan yamaçların daha kurak olması ancak otsu bitkilerin gelişebilmesine neden olur. Dağların denizlere dik uzanması durumunda denizin ılımanlaştırıcı etkisi ile yağış ve nemi karalara daha fazla sokulma imkanı bulur. Buda bitki dağılışını etkileyecek başka bir nedendir.
3. Toprak Faktörü
Bitkiler besin ve su ihtiyaçlarını topraktan karşılarlar.
Toprağın verimli ya da verimsiz olması,
Toprak yapısının gevşek veya sıkı olması,
Toprak türünün kireçli, killi, kumlu olması bitki dağılışını etkileyecektir.
Çünkü her bitkinin yetişme koşulları, sıcaklık ve yağış istekleri farklı olduğu gibi toprak türüde bitkiden bitkiye farklılık gösterir. Kimi bitki sert topraklarda yetişirken kimi yumuşak topraklarda görülür. Kimisi killi toprakta, kimisi volkanik topraklarda yaşam alanı bulur.
4. Beşeri Faktörler (İnsan Etkisi)
İnsanların bitki örtüsünün dağılışı üzerindeki etkisi her geçen gün artmaktadır. İnsan ihtiyaçları arttıkça doğal kaynaklar daha fazla tüketilmektedir. Bitkilerde doğal kaynaklardan biri olup insanların sınırsız ihtiyaçlarına cevap vermeye çalışır. İnsanlar bitki türlerinin dağılışını neredeyse tamamen olumsuz yönde etkiler. Tarih boyunca insanlar; savaşlar, tarım alanları açma, yakacak ihtiyacı, orman yangınları, hayvan otlatma, orman alanlarını imar ve iskana açma, yol yapımı, sanayileşme gibi nedenlerle bitki örtüsünü yok etmişlerdir.
