Matematik Konum Nedir?: Bir yerin Dünya üzerinde enlem ve boylam dereceleri ile belirlenen yerine matematik konum denir. Matematik konum herhangi bir yerin Ekvator’a ve başlangıç meridyenine olan uzaklığıdır. Bu uzaklık km cinsinden verilebileceği gibi derece cinsinden de verilebilir. Kısacası matematik konum bir yerin enlem ve boylamlara göre dünya üzerindeki yeridir. Bir başka ifade ile Ekvator’a ve Greenwich’e göre konumudur. Örneğin: Türkiye 36° -42° kuzey enlemleri (paralelleri) ile 26°-45° doğu boylamları (meridyenleri) arasındadır. Dünya üzerindeki herhangi bir yerin matematik konumunu belirtmek için bazı değerler tespit etmek gereklidir. Bu nedenle gerçekte var olmayan paralel ve meridyenler çizilmişti. Paralel ve meridyenler çizilirken yerin ekseni ve kutuplardan faydalanılmaktadır.
Türkiye’nin matematiksel konum etkileri
- Türkiye, Kuzey Yarımküre’de ve başlangıç meridyeninin doğusunda yer alır.
- Ekvator’a göre 36° kuzey ve 42° kuzey paralelleri arasında; başlangıç meridyenine göre 26° doğu ve 45° doğu meridyenleri arasında yer alır.
- Ardışık iki meridyen arası 85-86 km’dir.
- En kuzeyi ile en güneyi arasında 6 paralel fark vardır.
- En doğusu ile batısı arasında 19 meridyen fark vardır. Bu da 76 dakikalık yerel saat farkı oluşturur.
- Orta kuşağın güneyinde yer alır.
- Dört mevsim belirgin olarak yaşanır.
- Mevsimlere göre insanların giysi ihtiyaçları değişir.
- Güneş ışınları hiç 90°açıyla ve çok eğik açıyla düşmez.
- Bir cismin gölge boyu hiçbir zaman sıfır olmaz çok uzunda olmaz.
- Batı rüzgârlarından etkilenirken Alizeler ve Kutup rüzgârlarından etkilenmezler.
- Kış mevsiminde cephe yağışları görülür.
- Kuzeyinden esen rüzgârlar sıcaklığı düşürürken, güneyden esen rüzgârlar sıcaklığı arttırır.
- Yıllık sıcaklık ortalamaları 20 °C’nin üzerine çıkmaz.
- Güneyinden kuzeyine doğru gidildikçe güneş ışınları daha eğik açıyla düşer.
- Güneyden kuzeye doğru gidildikçe sıcaklık azalır. (7-8) derecelik bir sıcaklık farkı vardır.
- Güneyden kuzeye doğru gece ve gündüz süreleri arasındaki fark artar. Yazın kuzeye doğru gündüz süresi artarken, kışın kuzeye doğru gece süresi daha fazladır.
- Bakının etkisiyle dağların güney yamaçları kuzey yamaçlarından daha sıcaktır.
- Kış saati uygulamasında 2. saat dilimini kullanırken yaz saati uygulamasında 3. saat dilimini kullanmaktadır.
- Buzulların etki alanı dardır.
- Tundra toprakları ve bitki örtüsü görülmez.
Türkiye’nin Sınırları Nelerdir?
Bugünkü milli sınırlarımızın başlıca özelliklerini genel olarak şöyle özetlenebilir:
- Deniz ve kara toplam uzunluğu 11.086 km dir. Bunun 8333 km si (%75.7) deniz sınırları, 2753 km si ise (%24.3), kara sınırlarından oluşur.
- Sınırlarının uzunluğu bakımından Türkiye, dünyanın en uzun sınırlı ülkeleri arasında yer alır.
- Türkiye kıyılarının büyük bölümünü Anadolu kıyıları oluşturur. Örneğin 8333 km lik toplam kıyı uzunluğunun sadece 786 km si (%9.4) Trakya ve 1067 km si (%12.8) adaların kıyı uzunluklarıdır. Oysa, Anadolu kıyılarının toplam uzunluğu 6480 km yi bulur.
- İran sınırımız dışındaki kara sınırlarımız hemen tümüyle yakın tarihimizde belirlenmiştir.
- Kara sınırlarımızda coğrafi anlamda, sadece İran Irak sınırları dogal sınır niteliği taşımaktadır. Diğerleri ise yer yer bazı engellerden geçmekle birlikte çoğunlukla yapay sınır niteliği taşırlar.
- Sınırlarımızın bazıları (İran, Irak ve Yunanistan sınırlarında olduğu gibi) tamamen politik sınırlar olup Türk nüfusunun bütünlüğünü bölmüşlerdir. Örneğin, İran sınırı Güney Azerbaycan’ı, Irak sınırı Musul-Kerkük-Erbil ve dolaylarında Türklerin yaşadığı yerleri, Yunan sınırı ise Batı Trakya’yı Anadolu Türklerinden ayırmaktadır.
Türkiye’nin sekiz komşusu vardır. Bunları bulundukları bölgelere göre üç grupta toplayabiliriz
Balkan Ülkeleri
- Yunanistan: 212 km lik uzunluğa sahiptir. Sınır Meriç Irmağının ağız kısmında başlar ve Türkiye-Yunanistan ve Bulgaristan sınırlarının kesişme noktasında son bulur.
- Bulgaristan: 269 km lik uzunluğa sahip olan Bulgaristan sınırı Meriç ırmağının Türkiye girişinden başlar ve Karadeniz kıyılarında son bulur.
- Kafkas Ülkeleri
- Gürcistan: 276 km olan sınır Sarp Köyünden başlar ve Türkiye-Gürcistan ve Ermenistan kesişmesinde biter.
- Ermenistan: Genel olarak Arpaçay ve Aras vadisini izleyerek Nahçıvan-Türkiye sınırında biter.316 km uzunluğundadır.
- Azerbaycan: Azerbaycan kendisine bağlı Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti vasıtasıyla Türkiye’ye komşudur. Türkiye-Nahçıvan sınırı sadece 18 km uzunluğundadır.
Orta Doğu Ülkeleri
- İran: Aras’ın ülkemizden ayrıldığı yöreden başlar ve Türk-İran-Irak sınırlarının kesişme noktasında biter.454 km uzunluğundadır.
- Irak: Türkiye-İran sınırının bitiminden başlayarak Türkiye-Suriye-Irak kesişim noktasında biter.331 km uzunluğundadır.
- Suriye: 877 km olan bu sınır kara sınırlarımızın en uzunudur edinmek istediğiniz bir konuya geçebilirsiniz..
Türkiye’nin paralel ve özellikleri: Paraleller doğu-batı doğrultusunda konum belirlemek amacıyla çizilmiş hayali dairelerdir. Paralelin bir diğer terim adı da enlemdir. En büyük paralel dairesi ekvatordur , resimde 0 derece ile gösterilen dairedir. Buradan çıkaracağımız bir sonuç vardır, eğer en büyük paralel ekvatorda ise bu Dünya’nın geoid bir şekle sahip olduğu anlamına gelir. Yani Dünya’nın şekli kutuplardan basık ve ekvatordan şişik olarak aklımızda bulunmalıdır. Paralellerin çevreleri Ekvator’dan kutuplara doğru küçülmektedir. ( Yine Dünya’nın yuvarlak bir şekle sahip olduğunu kanıtlar )
Bu temel bilgilerin dışında Kpss sorularında enlemler açısından bilmemiz gereken bazı özellikler vardır, şimdi bunları sıralayalım:
Aynı enlem üzerinde yer alan merkezlerin;
- Güneş ışınlarını alış açısı
- Aydınlanma ve gece-gündüz süreleri
- Yer çekimleri
- Herhangi bir paralele olan uzaklıkları
- Grup ve Tan zamanları (Yani Güneş’in doğduğu ve battığı vakitler)
- Aynı cisimlerin gölge boyları
- Çizgisel hızları ( Dünya’da bir yerin birim zamanda dönerken aldığı yoldur.) her zaman aynıdır ve aynı kalacaktır.
- İki enlem arası mesafe 111 km’dir. İki enlem arasındaki mesafeyi (enlem sayısı x 111) şeklinde bulabiliriz. Örneğin 28 Güney 32 Kuzey enlemleri arası mesafe: 60×111 =6660 Km’dir.
Özel Enlemler:
- Yengeç Dönencesi: Kuzey yarım kürede güneş ışınlarının dik düştüğü son enlemdir. Yengeç dönencesi sadece 21 Haziranda güneş ışınlarını dik alır.
- Oğlak Dönencesi: Güney kürede güneş ışınlarının dik düştüğü son enlemdir. Oğlak Dönencesi sadece 21 Aralık’ta güneş ışınlarını dik almaktadır.
- Kuzey ve Güney Kutup Daireleri: Gece-gündüz sürelerinin 24 saate olaştığı son enlemlerdir.
- Kutup Noktaları: Güneş ışınlarını en eğik açıyla yer alan bölgelerdi. Kutup noktalarında 6 ay gece ve 6 ay gündüz yaşanmaktadır.
- Ekvator: Belki de coğrafya dersinde karşımıza en sık çıkan Ekvator Dünya’yı iki eşit parçaya bölmektedir. 21 Mart ve 23 Eylül tarihlerinde güneş ışınlarını dik ekvatorda saat tam 12:00’de cisimlerin gölge boyları sıfır olur.
Tüm bu özel enlemlere bağlı olarak bazı kuşaklar oluşmaktadır. Ekvator ile dönenceler arasındaki kuşak Tropikal Kuşak, dönencelerle kutup daireleri arasındaki kuşak Orta Kuşak ve kutup daireleri ile kutup noktaları arasındaki kuşak ta Kutup Kuşağı olarak adlandırılmaktadır.
Türkiye’nin Meridyenler ve Özellikleri: Meridyenler de konum belirlemek amacıyla çizilmiş olan hayali dairelerdir ancak doğrultusu kuzey-güney şeklindedir. Meridyenlerin bir diğer ismi de Boylamdır.
Başlangıç meridyeninin Greenwich (İngiltere’den) geçtiği kabul edilir. İki meridyen arası mesafe ekvatordan kutuplara doğru azalır ve bunun sebebi Dünya’nın geoid bir şekle sahip olmasıdır.
Yine iki meridyen arası zaman farkı 4 dakikadır. Peki meridyenler arası zaman farkı kutuplardan ekvatora doğru azalır mı? Hayır. İki meridyen arası zaman farkı her yerde aynıdır ve 4 dakikadır. Peki bunun sebebi nedir derseniz çizgisel hızın Dünya üzerinde farklı olmasından kaynaklanır.
İki meridyen arasındaki zaman farkını bulmak için arada kaç meridyen olduğu bulunur ve bulunan sayı 4 ile çarpılır.
Aynı meridyen üzerinde yer alan merkezlerin:
- Yerel saatleri
- Öğle vakitleri
- Diğer boylamlarla arasındaki zaman farkı her zaman aynıdır ve aynı kalacaktır.
Türkiye’nin matematiksel konumu ve sonuçları Hakkında 10 yorum:
Teşekkürler arkadaşım başka bir internet sitesi aracılığıyla sunulan eklentilere güvenmeyelim lütfen!
Ya ben bişey sorucam lütfen bu konuda yardımcı olursanız sevinirim; 19.madde de kış saati uygulamasında 2. saat dilimini kullanırken yaz saati uygulamasında 3. saat dilimini kullanmaktadır. Diyo. Ve Türkiye artık tamamiyle yaz saatini kullanmaya başladı, öyle olunca bu madde de bir değişiklik olması gerekiyor mu anlamadım.
Hiç bir şey anlamadım :D
Çok beğendim.
Harikasınız! Admin sağolun.
Teşekkürler!
Çok güzel anlatmışsınız.
Ödevimden iyi not aldım teşekkürler.
Harita güzel olmuş
Çok iyi!