Coğrafya

Atmosfer Nedir? Katmanları ve özellikleri nelerdir?

Atmosfer Nedir? Katmanları ve özellikleri nelerdir?

Atmosfer Nedir?: Yerçekiminin etkisiyle dünyayı çepeçevre saran gaz ve buhar tabakasına atmosfer denir. Atmosferi oluşturan gazlar genellikle gezegenin iç katmanlarından yanardağ etkinliğiyle ortaya çıktığı gibi gezegenin tarihi boyunca dünya dışı kaynaklardan da beslenmiştir. Atmosferdeki gazların % 78’ini azot % 21’ini ise oksijen oluşturur. Kalan %1’lik bölümü ise karbondioksit, neon, helyum, kripton, ksenon, hidrojen gibi gazlar oluşturmaktadır.

Atmosferin katmanları nelerdir?

Dünya’yı saran gazların bileşimleri ve yoğunlukları birbirinden farklı olduğu için katmanlara ayrılmaktadırlar. 5 katman bulunmaktadır.

1- Troposfer: Troposfer Dünya’ya en yakın olan katmandır. İçinde bulundurduğu gazların yoğunluğu fazla olduğu için troposfer, yerçekiminin de etkisiyle Dünya’ya en yakın katmanı oluşturmaktadır. Bu katmanda Dünya’nın tüm meteorolojik olayları oluşmaktadır. Troposfer ekvator üzerinde yaklaşık olarak 18 km kalınlıktan oluşmakta ve içinde Dünya için gerekli gazlar bulundurmaktadır.

2- Stratosfer: Stratosfer, troposfer katmanının üstünde yer almaktadır. Bu katmanın en önemli özelliği hava tutucu olmasıdır ve bundan dolayı hava kirliliği Dünya’da kalıcı olmaktadır. Stratosferin kalınlığı yaklaşık olarak 55 km’dir. Yapılan ölçümlerle bu tabakadaki sıcaklığın -50 C olduğu tespit edilmiştir.

3- Mezosfer: Mezosfer, stratosfer tabakasından sonra gelmektedir. Bu tabakanın kalınlığı yaklaşık olarak 85 km’dir. En önemli özelliği bu katmanda sürtünmenin yüksek olması ve küçük gök taşlarının sürtünmeyle buharlaşarak kaybolmasını sağlamaktır. Mezosfer kendi içinde iki kısma ayrılmaktadır.

a- Ozonosfer
Ozon gazları bu kısımda bulunmakta ve böylece güneşten gelen ultraviyole ışınlar bu tabakada tutulmaktadır. Ozonosfer Dünya için koruyucu bir tabakadır.

b- Kemosfer
Güneş’ten gelen zararlı ışınların bir miktarı da burada tutulmaktadır. Gazlar bu katmanda iyonlara ayrışmaktadır.

4- Termosfer: Termosfer, mezosfer katmanından itibaren yaklaşık 400 km kalınlıkta olan tabakadır. Termosfer atmosferin en kalın katmanlarından biridir. Yapılan ölçümlerde bu katmandaki sıcaklığın 1500 C civarında olduğu ölçülmüştür.

5- Ekzosfer: Ekzosfer Dünya’yı en dıştan çevreleyen atmosferin dış tabakasıdır. Kesin sınırı bilinmemekte ama ekzosfer katmanının sınırı atmosferin başlangıcından 10.000 km yükseklikte olduğu kabul edilmiştir. Bu katmanda yerçekimi çok düşük olduğu için yapay uydular bulunmaktadır. Ekzosfer katmanından sonra boşluğa geçiş olmaktadır.

Atmosferin Özellikleri nelerdir?

  1.  Atmosfer yeryuvarlığını çepeçevre saran gaz örtüsüdür. Meteoroloji, atmosferin bileşimi, katları gibi fiziksel özelliklerini inceler.
  2.  Atmosferdeki değişik gazlar yerçekimi etkisiyle çeşitli yükseltilerde bulunurlar. Yerden yükseldikçe yoğunlukları azalır. Toplam kalınlığı 10.000 km. dolayındadır. Yerçekiminin bittiği yerde atmosfer de biter ve uzay boşluğu başlar.
  3.  Atmosferde yaklaşık %78 azot, %21 oksijen bulunur. Argon, neon, helyum, kripton, ksenon, hidrojen gibi asal gazların oranı toplam %1 kadardır. Hacim payı %4 e kadar yükselen ve atmosferde önemli bir yeri olan su buharının (nem) miktarı sıcaklık ve iklime göre değişir. Atmosferde ayrıca CO2 (% 0,03 kadar) ozon (O3), amonyak, kükürtlü asitler, toz, duman, is, bakteriler ve başka maddeler de bulunur.
  4.  Ağır gazlar (O2, N, CO2) yere yakın alt tabakalarda, hafif gazlar ise üst tabakalarda yer alır. Örneğin oksijenin en büyük bölümü, yerden 9 km. yüksekliğe kadar olan alandadır. Daha yukarılarda solunuma yeterli oksijen bulunmaz. Havadaki oksijen oranı yazın kışa oranla biraz daha fazladır.

Atmosferde Bulunan Gazlar Nelerdir?

Atmosferde bulunan gazların % 75’i ve su buharının tamamı troposferde bulunur. İklim yönünden daha çok atmosferin alt katları önemli olduğundan burada troposfer ve stratosferin alt katlarının bileşimi incelenecektir.

  •  Her zaman bulunan ve oranı değişmeyen gazlar; % 78 oranında azot, % 21 oranında oksijen, %1 oranında asal gazlar (Hidrojen, Helyum, Argon, Kripton, Ksenon, Neon) dır.
  •  Her zaman bulunan ve oranı değişen gazlar; su buharı ve karbondioksittir.
  •  Her zaman bulunmayan gazlar; ozon ve tozlardır.

Su buharı: Yere ve zaman göre oranı en çok değişen gazdır. Yeryüzünün aşırı ısınıp, soğumasını engeller. Yağış, bulut, sis gibi hava olaylarının doğuşunu sağlar.

Karbondioksit: Atmosferin güneş ışınlarını emme ve saklama yeteneğini artırır. Havada karbondioksit (CO2) miktarının artması sıcaklığı artırıcı, azalması ise sıcaklığı düşürücü etki yapar.

Ozon: Hava içindeki oksijen (O2) mor ötesi (ultraviyole) ışınlarının etkisi altında ozon (O3) haline geçer. Ozon gazı, içinde hayatın gelişmesine olanak vermez ancak atmosferin üst katmanlarında ultraviyole ışınlarını emerek yeryüzündeki yaşam üzerinde olumlu bir etki yapar. Yeryüzünden 19 – 45 kilometre yükseklikler arasında bulunan ozon katının son yıllarda inceldiği hatta yer yer delindiği belirlenmiştir. Özellikle buzdolabı, soğutucu, araba ve spreylerden çıkan gazların (kloroflorokarbon) neden olduğu anlaşılmış ve bu gazların kullanımına kısıtlamalar getirilmiştir. Yeryüzüne ulaşan mor ötesi ışınlardaki artış, sıcaklıkların artmasına, buna bağlı olarak buzulların erimesine, bitki örtülerinde değişimlere neden olabilecektir.

Atmosferin önemi nedir?

  •  Atmosfer güneşten gelen zararlı ışınları tutma özelliğine sahiptir.
  •  Atmosfer yaşam için gerekli olan gazları içinde bulundurur.
  •  Atmosfer dünyanın aşırı ısınmasını ve soğumasını engellemektedir.
  •  Atmosfer meteorolojik olayların görülmesini sağlar.
  •  Atmosfer güneş ışınlarının dağılmasını sağlar. Böylece gölgede kalan kısımların da aydınlanması sağlanmış olur.
  •  Atmosfer ışığı, sesi ve sıcaklığı geçirir ve bunların iletimini sağlar.
  •  Atmosfer uzaydan gelen meteorların parçalanmasında görev alır.
  •  Atmosfer yerçekimi sayesinde tutulur.
  •  Atmosfer büyük ölçüde gezegenin iç katmanlarından kaynaklanan gazların yanardağ etkinliği ile yüzeye çıkması sonucunda oluşur.
  •  Atmosfer gezegenin tarihi boyunca dünya dışı kaynaklardan beslenmiş ve aynı zamanda etkilenmiştir.
  •  Atmosfer su buharını tutarak ve yoğunlaştırarak su buharının uzaya kaçmasını önlemektedir.

Arkadaşlarınla paylaşır mısın?

Atmosfer Nedir? Katmanları ve özellikleri nelerdir? hakkındaki aklınıza takılan soruları aşağıdan öğretmen ve öğrencilere sorabilir, Atmosfer Nedir? Katmanları ve özellikleri nelerdir? için bilgi alabilirsiniz..

Atmosfer Nedir? Katmanları ve özellikleri nelerdir? Hakkında 2 yorum:

  1. Atmosfer veya havaküre, Dünya’nın kütle çekimi ile gezegenin çevresini sarmalayan gaz tabakası. Yaklaşık %78’i azot, %21’i oksijen, %0.93 argon, %1 su buharı ve kalan kısmı diğer bazı gazların karışımından oluşmuştur. Bu gaz karışımına genel olarak hava adı verilir.

Yorumlarını paylaşır mısın?

css.php