Tarih

Tanzimat Dönemi nedir? Yenilikleri nelerdir?

Tanzimat Dönemi nedir? Yenilikleri nelerdir?

Tanzimat Dönemi nedir?: Osmanlı İmparatorluğu’nda 1839 yılında Gülhane Hatt-ı Şerif’inin (Tanzimat Fermanı) okunmasıyla başlayan modernleşme döneminin adıdır. Tanzimat, “düzenlemeler, reformlar” anlamlarına gelmektedir. Batı dillerinde daha çok “The Ottoman Reform” yani Osmanlı Reformu olarak geçmektedir.

Tanzimat Dönemi 1876’da II. Abdülhamit’in tahta çıkması ve Meşrutiyet ‘in ilanıyla sona ermiş kabul edilir. Ancak genel anlamda Tanzimat Döneminin 1922’ de Osmanlı Devletinin yıkılmasına dek sürdüğü de söylenebilir. Tanzimat çağının önde gelen siyasi liderleri 1839-1855 döneminde Mustafa Reşit Paşa, 1850’lerin başından 1871’e kadar da Ali Paşa ve Keçecizade Fuat Paşa’dır. Fuat Paşa’nın 1868’de, Ali Paşa’nın 1871’de ölümünden sonra reform süreci krize girmiş ve uzun süren bir siyasi istikrarsızlık dönemi yaşanmıştır.

Tanzimat Dönemi Yenilikleri Nelerdir?

  •  Islahat Fermanı ilan edilmiştir (1856)
  •  İl genel meclisleri kurulmuştur.
  •  İltizam yolu ile aşar vergisi toplama usulü kaldırılmış, maliye bakanlığı tarafından toplanması  kararlaştırılmıştır.
  •  Cizye miktarının belirlenmesi işi patrikhaneye verilmiştir.
  •  İlk kağıt para basılmıştır. (Kaime – 1844)
  •  İlk dış borç İngiltere’den alınmıştır. (Kırım Harbi esnasında – 1854)
  •  İlk demiryolu hattı kurulmuştur. (İzmir – Aydın hattı)
  •  İlk telgraf okulu açılmıştır.
  •  Eğitim bakanlığı kurulmuş, okullar ilk, orta, lise ve yüksekokul diye kısımlara ayrılmıştır.
  •  Öğretmen okulları ve mülkiye mektebi açılmıştır.
  •  Kız öğrenciler ilk kez okullara alındı.
  •  Şer’i kanunların yanında Avrupai tarz kanunlar yapılmış bu da hukukta ikilik ortaya çıkmasına sebep olmuştur.

Tanzimat Döneminin Önemi

  •  İlk defa bir Osmanlı padişahı sınırsız olan yetilerinin üstünde bir kanun gücünü tanımış oldu. Bu sebeple Tanzimat Fermanı Osmanlı Devleti’nde anayasallaşma sürecinin başlangıcı olarak kabul edilir.
  •  Hukukta Müslim- Gayrimüslim eşitliği sağlanmıştır.
  •  Askerlik görevi ocak hizmeti olmaktan çıkarılarak vatan görevi şekline dönüşmüştür.
  •  Osmanlıcılık fikrinin doğmasına zemin hazırlamıştır.

**Not : Tanzimat Fermanı Müslümanlar tarafından tepkiyle karşılanmış, Gayri Müslimler ise yetersiz bulmuşlardır. Azınlık isyanlarını sona erdirememiştir. Hatta Avrupa’nın müdahalesine açık kapı bırakmıştır.

Tanzimat Fermanı (3 Kasım 1839)

Padişah: Abdülmecid Sadrazam: Mustafa Reşid Paşa

II. Mahmut’un 1839’da vefatı üzerine yerine oğlu Abdülmecit geçti. Bu sırada Osmanlı Devleti’nin du­rumu hiç iç açıcı değildi. Osmanlı ordusu Nizip’te Mehmet Ali Paşa’ya yenilmiş, donanma Mısır’a götü­rülmüştü. Mısır sorunu bir Avrupa sorunu haline gelmişti. Bu durumda devlet ya Mehmet Ali Paşa’nın eline geçecek, ya da Rusya Hünkâr İskelesi Antlaşması’na göre Osmanlı Devleti’ni himaye altına alacaktı.

Abdülmecit, Mustafa Reşit Paşa’yı II. Mahmut za­manında kararlaştırılan Tanzimat Fermanı’nı hazırlamakla görevlendirdi. Tanzimat Fermanı 3 Kasım 1839 tarihinde Gülhane bahçesinde okundu. Bu yüzden “Tanzimat-ı Hayriye Fermanı’na, “Gülhane Hatt-ı Hümayunu” da denilmiştir.

Tanzimat Fermanının İlan Sebepleri

  1. Avrupalı Devletlerin iç işlerimize karışmasına engel olmak.
  2. Mısır ve Boğazlar konusunda Avrupalı Devletlerin desteğini kazanmak.
  3. Devleti ve toplumu demokratik bir yapıya kavuşturma isteği

Bu nedenlerden dolayı 3 Kasım 1839 da Tanzimat Fermanı (Gülhane Hattı Hümayunu) ilan edildi.

NOT: Tanzimat Fermanının ilanıyla Osmanlı tarihinde yeni bir dönem açılmış(Tanzimat Devri) ve bu devir

1876’ya kadar devam etmiştir.

Tanzimat Fermanında yer alan konular

  1. Azınlıkların, can, mal ve namus güvenliği sağlanacak.
  2. Vergi sistemi yeniden düzenlenerek, herkesten gelirine göre vergi alınacak.
  3. Askerlik OCAK görevinden, VATAN görevi haline getirilecek. Azınlıklarda askere alınacak.
  4. Kanunların her gücün üstünde olduğu kabul edilecek.

Tanzimat Fermanının Özellikleri

  1. En önemli özelliği padişahın yetkilerini sınırlandırması ve kanunların her gücün üstünde olduğunun ifade edilmesidir.
  2. Tanzimat Fermanı ANAYASACILIĞA ve DEMOKRASİYE(hukuk devletine, yani hukukun üstünlüğü esasına dayanan devlet anlayışına)geçişin (BATILILAŞMANIN) ilk aşamasıdır.
  3. Bu fermanın hazırlanmasında halkın bir rolü ve baskısı yoktur. Padişah Abdülmecit, Mustafa Reşid Paşanın telkiniyle Mısır meselesinde Avrupa devletlerinin desteğini kazanmak için bu fermanı ilan etmiştir.

Tanzimat Fermanı’nın esasları

  1.  Müslüman ve Hıristiyan bütün halkın ırz, namus, can ve malı devlet garantisi altında bulunacak.
  2.  Vergiler herkesin gelirine göre, düzenli bir şekilde alınacak.
  3.  Askerlik işleri düzene konulacak.
  4.  Mahkemeler açık olacak. Hiç kimse mahkeme edilmeden cezalandırılmayacak.
  5.  Herkes malına sahip olup, miras bırakılabilecektir.
  6.  Her türlü rüşvet ve iltimas kalkacaktı.
  7.  Herkes kanun önünde eşit olacak.

Tanzimat Fermanı’nın Sonuçları

  • Tanzimat Fermanı’nın halk tarafından anlaşılması için Anadolu ve Rumeli’ye memurlar gönderildi.
  • Hukuk alanında ıslahatlar ile yeni ticaret, ceza kanunları ve mahkemeler meydana getirildi. Fakat bu haklardan Türkler ve Müslüman’lardan daha çok Av­rupalılar ve gayrimüslimler yararlandılar.
  • Kılık, kıyafet, yaşayış ve sosyal alanda “Batılılaşma” denilen yenilikler yapıldı.
  • Tanzimat Fermanı, anayasanın Osmanlı ülkesin­de başlangıcı oldu. Osmanlı Devleti bu fermanı ilân ederken Avrupalı devletlerin desteğini sağlamayı amaçlamıştı. Tanzimat’ın hemen sonrasında Mısır meselesi, onların yardımı ile halledildi. Rusya ve Hünkâr İskelesi meselesi ve boğazların durumu çözümlendi.

Ordu ve eğitim alanında batı örneklerine göre ça­lışmalar yapıldı.

Tanzimat Fermanı, halk iradesiyle değil, padişahın tek taraflı iradesiyle ortaya çıkmıştı. Bu nedenle halk tarafından tam olarak anlaşılamadı. Ancak bu dönemde ilk Osmanlı aydın kadrosu yetişti.

Tanzimat Fermanı’nda Eğitim alanındaki gelişmeler

  • Kışın Galatasaray Lisesi
  • 1846’da Mekatib-i Umumiye Nezareti kuruldu.1848 de Darülmuallim (öğretmen okulu) açıldı. Harbiye, Bahriye ve Tıbbiye dışındaki okulların kontrolü bu nezarete verildi.
  • Rüştiyelerin açılmasına hız verildi.
  • 1868’de Fransızca eğitim ve batılı anlamda ilk eğitim verecek olan lise ile üniversite arasında bir kurum olan Galatasaray Sultanisi açıldı.
  • 1869’da Fransız eğitim sistemini örnek alan Maarif-i Umumiye Nizamnamesi yayınlandı.
  • 1870’te Dârülmuallimât adında kız öğretmen okulu açıldı.
  • İlk kez yurt dışına öğrenci gönderildi.
  • Devlet memuru yetiştirmek amacıyla, Mekteb-i Maarif-i Adliye kuruldu.(II. Mahmut)

Arkadaşlarınla paylaşır mısın?

Tanzimat Dönemi nedir? Yenilikleri nelerdir? hakkındaki aklınıza takılan soruları aşağıdan öğretmen ve öğrencilere sorabilir, Tanzimat Dönemi nedir? Yenilikleri nelerdir? için bilgi alabilirsiniz..

Yorumlarını paylaşır mısın?

css.php