Fen Bilgisi

Besinler vücutta nasıl sindirilir?

Besinler vücutta nasıl sindirilir?

Sindirim nedir?: Karbonhidrat, yağ ve protein gibi besinlerin kana karışabilecek hâle gelmesine sindirim denir. Bu işi sindirimde görevli yapı ve organlar gerçekleştirir. Sindirimi doğrudan gerçekleştiren organlar sindirim kanalı adı altında incelenir. Diğerleri ise sindirime yardımcı organlar olarak adlandırılır.

Sindirim Kanalı

  • Ağız: Besinlerin mekanik sindirimi çiğneme ile gerçekleşir. Karbonhidratların kimyasal sindirimi ise tükürük içerisinde bulunan enzimler sayesinde başlar.
  • Yanaklar: Dudaklar, küçük dil ve damak tarafından çevrilmiş boşluktur. Ağızda dişler, dil ve tükürük bezleri bulunur.
  • Dişler: Dişler besinleri parçalayıp öğüterek mekanik sindirimi başlatır. Yetişkin bir insanda 32 tane diş bulunur. Bir dişe dıştan bakıldığında taç, boyun, kök olmak üzere üç kısım vardır.
    • Taç: Dişin dıştan görünen, beyaz kısmıdır. Mine ve dentin tabakaları buradadır.
    • Boyun: Taç ile kök arasındaki, diş etlerinin sarıldığı kısımdır.
    • Kök: Dişin çene kemiğine yerleştiği kısımdır. Not: Dentin (fildişi ) tabakasının içinde diş özü bulunur ve canlıdır.
    • Mine tabakası: Sıcak, soğuk ve sert şeylerden çatlar. Bu çatlağa yerleşen mikroplar dişin çürümesine yol açar. Çürük, diş özüne ulaşırsa ağrı yapar.
    • Tükürük bezleri: Yüz kasları arasına yerleşmiş, üzün salkımı şeklindeki bezeler olup, tükürük salgılar. Tükürük, çoğu sudan ibaret olan bir sıvıdır. İçerisinde mukus, amilaz (pityalin) enzimi ve madensel tuzlar bulunur.
  • Dil: Besinlerin çiğnenmesine ve yutulmasına yardımcı olur. Yediklerimizi yutağa doğru iterek yutulmasını sağlar. Ayrıca besinlerin tadını da dilimizle alırız.
  • Yutak: Ağızdan sonra gelen boşluktur. Ağızdan gelen lokmaları yemek borusuna iletir. Yutak aynı zamanda soluduğumuz havayı soluk borusuna iletir. Bu anlamda yutak, hava ve besin trafiğini kontrol eder.
  • Yemek Borusu: Yutaktan mideye kadar uzanır. 20 – 25 cm uzunluğundadır. Özel hareketlerle besinleri mideye taşır.
  • Mide: Besinlerin mekanik sindirimi, midenin kasılıp gevşeme hareketi ile devam eder. Kimyasal sindirim ise mide öz suyu içinde bulunan mide asidi ve enzimler tarafından gerçekleştirilir. Böylece, besinler parçalanarak küçük moleküller hâline getirilmiş olur. Proteinlerin sindirimi midede başlar.
    • Mide, karın boşluğunun sol tarafında, diyaframın altında yer alan, çaydanlık biçiminde bir torbadır.
    • Mide, üst taraftan mide ağzı (kardia kapakçığı ) ve alt taraftan mide kapısı (pilor kapağı) ile on iki parmak bağırsağına bağlanır.
    • Midenin yapısı üç tabakadır: En dışta zar (periton) , ortada kas, en içte ise mukoza tabakaları bulunur.
    • Midenin en içindeki mukoza tabakasında bulunan mukoza hücreleri, şekil değiştirerek mide bezlerini oluşturur. Mide bezleri önemlidir çünkü mide öz suyu salgılarlar.
    • Mide öz suyunda; hidroklorik asit (HCl), pepsin enzimi ve lap enzimleri bulunur.
    • Hidroklorik asit hem diğer enzimlerin etkinliğini artırır, hem de besinlerle gelen mikropları öldürür.
    • Midemiz bu asitten etkilenmez çünkü mukoza tabakasının ürettiği mukus mide çeperini korur. Aksi halde mide delinir ve ülser oluşur.
    • Ayrıca mukus sayesinde ve mide kaslarının hareketi sayesinde mideye gelen besinler yumuşar. Bu da midede gerçekleşen mekanik sindirimdir.
    • Proteinlerin kimyasal sindirimi ilk olarak midede gerçekleşir. Mide öz suyu, pepsin ve lap enzimleri sayesinde proteinler yapı taşlarına ayrılmaya başlar.
    • Midede sindirim besinlerin çeşidine göre 1- 4 saat sürer. Bu süre içinde mide alt kapısı pilor, ara ara açılarak besinlerin, ince bağırsağın on iki parmak bağırsağı kısmına aktarılması sağlanır.
  • İnce Bağırsak: Karın boşluğunda yer alır. Değişik salgıların etkisiyle besinler ince bağırsakta emilecek duruma gelir. iyice parçalanan besinler burada kana geçer. Besinlerin yararlı kısımları emilince geriye kalan kısım kalın bağırsağa gönderilir.
  • Kalın Bağırsak: Besinler içerisinde kalan su, kalın bağırsak tarafından emilir. Atık maddeler ise sindirim sisteminin son bölümü olan anüse gönderilir.

Kalın Bağırsak ince bağırsaktan anüse kadar yaklaşık 6 cm çapında, 1,5 m uzunluğunda bir borudur. İnce bağırsakla kalın bağırsağın birleştiği yerde kör bağırsak bulunur. Kör bağırsaktan çıkan parmak şeklindeki uzantıya apandis denir. Apandisin iltihaplanmasına ise apandisit denir. Kalın bağırsağın dışa açılan kısmına anüs denir.

Sindirilen Besinlerin Kana Geçmesi

Besin maddelerinin sindirimi tamamlandıktan sonra dolaşım sistemine aktarılmasına emilim denir. İki yolla olur:

  1. Kılcal Kan Damarlarıyla: Glikoz (şeker) , amino asit, mineraller, suda çözünen vitaminler (B ve C ) ve su, villuslar tarafından emilerek, kılcal kan damarlarına geçer. Ve kan damarları aracılığıyla önce karaciğere taşınır. Karaciğerde zehirlerinden arındırılır. Protein – şeker oranı ayarlanır. Kandaki şeker dengesi sağlanır. Buradan kalbin sağ kulakçığına taşınır.
  2. Lenf Yoluyla: Yağ asidi ve gliserin ve yağda çözünen vitaminler (A,D,E,K ), villuslardaki lenf damarlarıyla emilir. Lenf sistemine karışır. Bu yolla kalbin sağ kulakçığına taşınır. Yağ asidi ve gliserin, lenf damarlarından geçerken üzerleri ince bir protein kılıfla kaplanarak yağ molekülü oluşturulur. Çünkü gliserin alkol özelliği taşır. Alkol, hücre zarını erittiğinden doğrudan kana karışması zararlıdır.

Adım Adım Sindirim Olayı

  1.  Besinler, dişler tarafından parçalanarak öğütülür. Tükürük salgısı ile ıslanır, kayganlaşır, yutulacak hâle gelir. Dil ile yutağa doğru itilir.
  2.  Yutakta, gırtlak kapağı soluk borusunu kapatarak lokmanın yemek borusuna geçmesini sağlar.
  3.  Besinler buradan yavaş yavaş iner. Mide kapağı açılınca da mideye girer.
  4.  Kasılıp gevşeyerek ve salgıladığı mide öz suyu ile besinleri bulamaç hâline getirir. Besinler mide çıkış kapısından ince bağırsağa geçer.
  5.  Çeşitli salgılarla besinler kana karışacak hale gelir, ince bağırsakta ilerlerken besinlerin yararlı kısımları emilerek kana karışır.
  6.  Posa olan maddelerde kalan su ve minereller kalın bağırsakta emilerek kana geçer, iyice katılaşan posa anüsten dışkı olarak dışarı atılır.

Not: Sindirim, ağızda başlayıp anüste son bulan bir süreçtir.

Sindirime Yardımcı Organlar

  1. Karaciğer: Ürettiği safra tuzları, ve sıvısı oniki parmak bağırsağına geçerek yağların sindirimini kolaylaştırır. Kan şekerini ayarlamaya yardımcı olur. Glikoz ve vitamin depo eder. Zehirli maddeleri etkisiz hale getirir.
  2. Pankreas: Hem iç hem de dış salgı yapan bir organdır. Protein, yağ ve karbonhidratların sindirimi için enzim salgılar. Salgılarını özel bir kanal ile onikiparmak bağırsağına döker. İnsülin ve glukagon hormonu salgılar. Bu hormonlar yardımıyla kan şekerinin dengesini ayarlar ve kan şekerinin seviyesini sabit tutar.

Arkadaşlarınla paylaşır mısın?

Besinler vücutta nasıl sindirilir? hakkındaki aklınıza takılan soruları aşağıdan öğretmen ve öğrencilere sorabilir, Besinler vücutta nasıl sindirilir? için bilgi alabilirsiniz..

Besinler vücutta nasıl sindirilir? Hakkında 3 yorum:

  1. Sindirim sistemi, vücuda alınan yiyecekleri parçalayıp, besin ve enerjiye dönüştüren tüm organların genel ismidir. Yiyeceklerden elde edilen besin ve enerji, vücudun sağlıklı olarak çalışmasına destek olur. Yiyeceklerin atık olan kısmı, sindirim sisteminin yönetimiyle dışarıya atılır. Sindirim sistemi, insan vücudunun devamlılığını sağlayabilmesi için, yiyeceklerden enerji alan organlar bütünüdür.

  2. Ağızdan başlayıp, yemek borusuna, mideye, incebağırsağa ve kalınbağırsakta son bulan sindirim nasıl gerçekleşir. Sindirim sağlayan bu organların görevleri nelerdir?

  3. Sindirim sistemi ağızdan başlayıp anüse kadar devam eden uzun bir geçiş yoludur. Sindirim, yiyeceklerin tükürükteki enzimlerle karıştığı ağızda başlar. Lokma yutulduğunda yiyecek yemek borusundan (özofagus) mideye itilir. Mide suyundaki güçlü sindirim enzimleri ve hidroklorik asit besinleri parçalar. Her gün alınan su ve vücut salgıları sindirim sistemi tarafından çok verimli bir biçimde emilir. Yiyecekler midede 1-3 saat, ince bağırsakta 2-6 saat ve kolonda 12-48 saat kalır.

Yorumlarını paylaşır mısın?

css.php